تۆڕی مافه‌كانی مرۆڤی کوردستان

شبکه حقوق بشر کردستان در گزارش‌های ماهانه خود به بررسی موارد نقض حقوق بشر در کردستان و نقض حقوق شهروندان کُرد در دیگر مناطق و شهرهای ایران طی یک ماه گذشته می‌پردازد.

با توجه به ممنوعیت فعالیت سازمان‌های مستقل حقوق بشری در ایران و تحت فشار قرار داشتن افرادی که در معرض نقض حقوق بشر قرار می‌گیرند و همچنین خانواده و نزدیکان آنها، انتشار گزارش‌های مستند و دقیق با دشواری زیادی همراه است.

به همین دلیل آمار و اطلاعات ارائه شده در این گزارش در برگیرنده تمام موارد نقض حقوق بشر نیست. این گزارش ماحصل بررسی اخبار و گزارش‌های انتشار یافته توسط شبکه حقوق بشر کردستان و راستی‌آزمایی گزارش‌های منتشر شده از سوی دیگر نهادهای حقوق بشری و سایت‌های خبری است.

بر اساس آمار گردآوری شده از سوی شبکه حقوق بشر کردستان در مرداد ۱۴۰۳

• • کولبران

چهار کولبر به نام‌های احسان نوروزی٬ ناظم صفری٬ اسعد افرنجه و علی رسولی با تیراندازی نیروهای مرزبانی جمهوری اسلامی ایران در مناطق مرزی شهرستان‌های مریوان استان کردستان٬ نوسود استان کرمانشاه و سردشت استان آذربایجان غربی کشته شدند. ناصر عثمانی نیز در اثر سقوط از ارتفاع در مناطق مرزی بانه استان کردستان جانش را از دست داد.

همچنین دست‌کم ۱۰ کولبر با تیراندازی نیروهای مرزبانی جمهوری اسلامی ایران در مناطق مرزی استان‌های کرمانشاه٬ کردستان و آذربایجان‌غربی مجروح شدند. یک کولبر نیز به دلیل سقوط از ارتفاع در حین تعقیب و گریز نیروهای مرزبانی شهرستان مریوان مجروح شد.

شهرستان بانه در استان کردستان مرگ‌بارترین و خطرناک‌ترین منطقه برای کولبران در این ماه بوده است.

• • اعدام

دست‌کم ۱۲ زندانی که پیشتر به اتهام‌های مربوط به «مواد مخدر»، «قتل عمد» و «افساد فی‌الارض» به اعدام محکوم شده بودند در زندا‌ن‌های ارومیه٬ کرمانشاه٬ قزلحصار کرج٬ خرم آباد٬ سنندج٬ سبزوار و میاندواب اعدام شدند.

در تاریخ ۴ مرداد، کامران شیخه، زندانی عقیدتی کُرد اهل سنت پس از ۱۵ سال حبس در زندان مرکزی ارومیه اعدام شد.  او پیشتر در یک پرونده مشترک به همراه شش شهررند کُرد اهل سنت بازداشت و در  یک روند دادرسی ناعادلانه به اتهام «افساد فی الارض» به اعدام محکوم شده بود. در چند ماه گذشته همه هم‌پروندی‌های وی اعدام شدند.

در تاریخ ۱۶ مرداد، رضا رسایی٬ شهروند ۳۵ ساله کُرد یارسان و از بازداشت شدگان خیزش ژن ژیان ئازادی، بدون اطلاع خانواده و وکیل و حق انجام آخرین ملاقات در زندان دیزل‌آباد کرمانشاه اعدام شد.

• • صدور حکم

دست‌کم برای ۵ شهروند کُرد از سوی دادگا‌ه‌های انقلاب اسلامی تهران٬ دهگلان٬ ساری٬ نظرآباد کرج و سقز به اتهامات سیاسی، احکام اعدام٬ حبس٬ جریمه نقدی و مصادره اموال صادر شده است.

پخشان عزیزی از سوی شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب اسلامی تهران به ریاست قاضی ایمان افشاری از بابت اتهام‌ «بغی» از طریق «فعالیت و تلاش موثر با استفاده از سلاح برای پیش‌برد اهداف گروه‌هایی که در برابر حکومت اسلامی قیام مسلحانه کرده و مرکزیت آن باقی است» به اعدام و همچنین به اتهام «عضویت در جمعیت‌های معارض کشور» از طریق عضویت در حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) به ۴ سال حبس تعزیری محکوم شد.

• • بازداشت‌ها

دست‌کم ۲۷ شهروند٬ اعضای خانواده های دادخواه٬ فعال سیاسی٬ مدنی و صنفی کُرد در شهرهای مختلف استان‌های کردستان، کرمانشاه٬ ایلام٬ آذربایجان غربی و تهران توسط نهادهای امنیتی بازداشت و یا برای اجرای حکم حبس روانه زندان شده‌اند.

از این تعداد ۲ نفر برای اجرای حکم حبس به زندان‌های نقده و ارومیه منتقل شدند. ۱۰ نفر از افراد بازداشت شده در این ماه پس از چند هفته با قرار وثیقه به صورت موقت آزاد شده‌اند اما از سرنوشت دیگر بازداشت شدگان تا کنون اطلاعی در دست نیست.

آریا یوسفی٬ فرزند ۱۸ ساله فاطمه داوند از بازداشت‌شدگان اعتراضات مردمی آبان ۱۳۹۸ بعد از بازگرداندن اجباری به ایران توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران در مرز ماکو بازداشت و به بازداشتگاه اداره اطلاعات این شهر منتقل شد. تاکنون اطلاعی از سرنوشت وی در دست نیست.

• • قتل شهروندان

احمد ترمن شهروند اهل مهاباد در تاریخ ٣ مرداد در پی تیراندازی مأموران نیروی انتظامی جان خود را از دست داد. مأموران نیروی انتظامی برای بازداشت این شهروند به منزل شخصی وی واقع در محله «باغ سیسه» مهاباد یورش بردند و در حین تعقیب و گریز او را مورد تیراندازی قرار داده‌اند. احمد ترمن بر اثر اصابت گلوله به ناحیه سر بلافاصله جان خود را از دست داد.

• • وضعیت زندانیان سیاسی

روز یکشنبه ۱٤ مرداد ۱۴۰۳، دومین جلسه دادگاه وریشه مرادی، عضو جامعه زنان آزاد شرق کردستان (کژار) پس از یک سال بازداشت به دلیل عدم حضور وی به زمانی دیگر موکول شد. نامه‌ و دفاعیه‌ای از این زندانی سیاسی خطاب به افکار عمومی منتشر شد و وی در نامه خود اعلام کرد که در اعتراض به صدور حکم اعدام برای پخشان عزیزی و شریفه محمدی از حضور در جلسه دادگاه خودداری می‌کند.

زینب جلالیان، زندانی سیاسی کُرد محکوم به حبس ابد که هفدهمین سال حبس خود در زندان مرکزی یزد را می‌گذراند‌، در هفته‌های گذشته به دلیل درد شدید پهلوی سمت راست در شرایط وخیمی قرار دارد و تا کنون از دسترسی به خدمات درمانی محروم بوده است. وی همزمان از چندین بیماری دیگر از جمله برفک دهان، ناخنک چشم، آسم، ناراحتی کلیوی و گوارشی که در دوران زندان به آنها مبتلا شده است، رنج می‌برد.

• • خانواده های دادخواه

ماشالله کرمی از اعضای خانواده های دادخواه به اتهام «تحصیل مال از طریق نامشروع» و «مشارکت در پولشویی» به ۸ سال و ۱۰ ماه حبس تعزیری٬ جریمه نقدی و مصادره اموال محکوم شد.

نیروهای امنیتی همچنین در سالروز تولد محمد حسن‌زاده از جان‌باختگان خیزش ژن ژیان ئازادی در بوکان، به منزل خانواده‌اش در این شهر یورش برده و پدر و خواهر وی، احمد حسن‌زاده و سولماز حسن‌زاده را با ضرب و شتم بازداشت کردند. احمد حسن‌زاده یک روز بعد آزاد شد اما سولماز حسن‌زاده به سلول انفرادی زندان ارومیه منتقل شد و بدون حق ملاقات با خانواده و دسترسی به وکیل تحت بازجویی نهادهای امنیتی قرار گرفت. در اعتراض به وضعیتش٬ وی به مدت چند روز دست به اعتصاب غذا زد و در نهایت بعد از ۱۶ روز بازداشت با تودیع وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی به صورت موقت آزاد شد. همچنین پدر و مادر محمد حسن‌زاده به اداره اطلاعات بوکان احضار و مورد بازجویی و تهدید واقع شدند.

• • زن‌کشی

جانه چوپانی، زن جوان اهل روستای «کوزه‌رش» شهرستان سلماس بعد از انتشار فیلمی خصوصی از وی و یکی از بستگانش در شبکه‌های اجتماعی توسط پدرش به قتل رسید. جانه چوپانی، ۲۲ ساله و مادر دو دختر خردسال بود.

• • حقوق صنفی

دیوان عدالت اداری حکم اخراج فرمیسک فتاحی، معلم کُرد اهل مریوان را که پیشتر از سوی هسته مرکزی گزینش اداره آموزش و پرورش صادر شده بود، عینا تایید کرد. این معلم که سابقه ۱۴ سال مربی و مدیریت در پیش‌دبستانی و مدارس ابتدایی شهرستان مریوان را دارد، در اسفند ۱۴۰۱ از سوی هسته مرکزی گزینش اداره آموزش پرورش از کار اخراج شده بود. در ابلاغیه این حکم قید شده بود که وی «واجد شرایط انتخاب اصلح شناخته نشده» و بر همین اساس با استخدام وی موافقت نشده است.

• • محیط زیست

اسماعیل کریمی، فعال محیط زیست و کارمند اداره منابع طبیعی کامیاران حین مهار آتش‌سوزی در مراتع «کانیشه» این شهرستان دچار سوختگی شده بود، در تاریخ ۳ مرداد به دلیل سوختگی بالای ۸۰ درصد در بیمارستان جان خود را از دست داد. در مراسم خاکسپاری وی٬ دست‌کم هفت فعال مدنی بعد از ضرب و شتم توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند.