تۆڕی مافه‌كانی مرۆڤی کوردستان

«شبکه حقوق بشر کردستان» و «بنیاد عبدالرحمن برومند»: این پرونده بخشی از مستندسازی‌های مشترک شبکه حقوق بشر کردستان و بنیاد عبدالرحمن برومند است. شبکه حقوق بشر کردستان در نظر دارد به مرور پرونده اعدام‌های فراقضایی مربوط به شهروندان و فعالان کُرد را مستند کند. شبکه به این منظور از تجربیات و روش‌شناسی تحقیقی بنیاد حقوق‌بشری عبدالرحمن برومند استفاده کرده که سالهاست در زمینه مستندسازی اعدام‌های فراقضایی و دیگر موارد نقض حقوق بشر در ایران فعالیت می‌کند. گزارش این پرونده و گزارش‌های بعدی در قسمت «مستندسازی» وبسایت شبکه حقوق‌ بشر کردستان و «یادبود امید» بنیاد عبدالرحمن برومند منتشر می‌شوند. برخی از مصاحبه‌های مورد استفاده در این مستندسازی و مصاحبه‌های تکمیلی از سوی بنیاد، برخی از آنها از سوی شبکه و برخی نیز مشترکا انجام شده‌اند.

آنچه در پی می‌آید مستندسازی پرونده اعدام فراقضایی آقای فرشاد چچانی است که همزمان با سالگرد کشته شدن او منتشر می‌شود. 

اطلاعات مربوط به پرونده آقای فرشاد چچانی، فرزند ملیحه شاهمرادی و اسماعیل چچانی از طریق مصاحبه‌های شبکه حقوق بشر کردستان با یک شاهد عینی که بلافاصله بعد از واقعه در محل حضور داشت (۲۱ مهر ۱۳۹۷)، با یک فرد مطلع (۲۹ و ٣٠ بهمن ١٤٠٠)، با یک فعال مدنی اهل پاوه (۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۱) و مصاحبه بنیاد عبدالرحمن برومند با  یک همبندی سابق (۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۱) به دست آمده است. برای تکمیل اطلاعات این پرونده همچنین از خبرگزاری ایرنا (۲۱ مهر ۱۳۹۷)، خبرگزاری ایسنا (۲۱ مهر ۱۳۹۷) و وبسایت‌های گیارنگ (۱۳ دی ۱۳۹۷)، دویچه‌وله (۱۹تیر ۱۳۹۸)، وبسایت مرکزی حزب دموکرات کردستان (۲۷ بهمن ۱۳۹۴)، کردستان میدیا، وبسایت رسمی حزب دمکرات کردستان ایران (۲۱ مهر ۱۳۹۷)، وبسایت شبکه حقوق کردستان (۲۱ مهر ۱۳۹۷)،‌ کانال تلگرام وبسایت کردپا (۲۰ مهر ۱۳۹۷)، آکام‌نیوز (۳۰ مهر ۱۳۹۷) و بولتن نیوز (۲۵ مهر ۱۳۹۷) استفاده شده است. 

آقای چچانی سال ۱۳۵۸ در یک خانواده پرجمعیت در شهرستان پاوه واقع در استان کرمانشاه متولد شد. او تحصیلات ابتدایی و راهنمایی را در محله «سردره» همان شهر گذراند. آقای چچانی زندگی مرفهی نداشت ومشاغل مختلفی را از جمله کارگری، باغداری، آبیاری و  گردوتکانی را تجربه کرد. او به عنوان آبیار به ویژه پیش از طلوع آفتاب (که لازمه  این شغل است) مدام در رفت و آمد میان شهر و روستا بود. (مصاحبه با شبکه حقوق بشر کردستان، ۱۳ اردیبهشت  ۱۴۰۱ و ۲۹ و ۳۰ بهمن ۱۴۰۰)

آقای چچانی مجرد و ششمین فرزند یک خانواده ده نفری بود. او به دلیل ارتباط با افرادی که با «حزب دمکرات کردستان ایران» مرتبط بودند بارها از سوی نهادهای امنیتی احضار و بازجویی شده بود. او حداقل یکبار در سال ۱۳۷۷ به دلایل سیاسی بازداشت شد. آقای چچانی یک بار دیگر هم در سال ۱۳۸۸ به اتهام نگهداری مشروبات الکلی به مدت چند ماه بازداشت و بعد از اثبات بی‌گناهی تبرئه شد. او از سوی نزدیکانش فردی محبوب، کم حرف، تودار، اهل مطالعه و حساس به مسائل سیاسی توصیف شده است. آقای چچانی عضو هیچ تشکیلات سیاسی نبود. (مصاحبه با شبکه حقوق بشر کردستان، ۱۳ اردیبهشت ۱۰۴۱) 

حزب دمکرات کردستان ایران در تاریخ ۲۵ مرداد ١٣٢۴ با هدف خودمختاری برای کردستان ایران تاسیس شد. آن‌گونه که در اساس‌نامه حزب آمده، این تشکل سیاسی بر مبنای «افکار ملی و ساختار تشکیلاتی [کومله ژ.ک] جمعیت تجدید حیات کرد و با خوانش واقع‌بینانه و امروزین»، به عنوان یک سازمان مدرن پا به عرصه سیاسی گذاشت. کومله ژ.ک موسس «جمهوری کردستان» (۲ بهمن ۱۳۲۴تا ۲۴ آذر ۱۳۲۵) در مهاباد بود. عمر این جمهوری بعد از ۱۱ ماه با حمله ارتش ایران به پایان رسید و رهبران آن، از جمله قاضی محمد رهبر حزب و رییس جمهور کردستان، اعدام شدند.
حزب دمکرات کردستان ایران با گذراندن یک دوره‌ مبارزه‌ مسلحانه در اواخر دهه ۴۰ شمسی که با اختلافات درون حزبی همراه بود، سرانجام در آستانه‌ انقلاب ۱۳۵۷ به صورت یک حزب سیاسی مجددا اعلام موجودیت کرد. عبدالرحمن قاسملو و صادق شرفکندی، دو تن از رهبران این حزب  به فاصله سه سال در تیر ۱۳۶۸ و شهریور ۱۳۷۱ توسط جمهوری اسلامی ایران در اروپا ترور شدند.
این حزب در سال ۱۳۸۵ و در پی تشدید اختلافات داخلی، دچار انشعاب و به دو تشکیلات «حزب دمکرات کردستان ایران»‌ و «حزب دمکرات کردستان»‌ تقسیم شد. این دو حزب نهایتا در تاریخ ۳۱ مرداد ۱۴۰۱ در بیانیه‌ای ادغام مجدد حزب را پس از ١٥ سال جدایی اعلام کردند.

این حزب آرمان نهایی خود را «ایجاد جامعه دمکراتیک-سوسیالیستی»  و شعار استراتژیک خود را «تامین حقوق ملت کردستان در کردستان ایران در چارچوب یک سیستم دمکراتیک فدرال در ایران» اعلام کرده است.  مقر اصلی حزب دمکرات کردستان ایران در استان اربیل کردستان عراق است.

جمهوری اسلامی ایران ید طولایی در اعمال خشونت با انگیزه‌های سیاسی در ایران و اقصی نقاط جهان دارد. از انقلاب ۱۳۵۷ به بعد، عوامل جمهوری اسلامی در داخل و خارج از کشور دست به ربودن، ناپدید کردن و قتل تعداد زیادی از افرادی که فعالیتشان برایشان نامطلوب بوده زده‌اند. تعداد قربانیان اعدام‌های فراقضایی در داخل کشور روشن نیست، اما این قتل‌ها از بهمن ۱۳۵۷ آغاز شده و در طول عمر جمهوری اسلامی در داخل و خارج از ایران تداوم داشته است. بنیاد عبدالرحمن برومند بیش از ۵۴۰ قتل را که به جمهوری اسلامی ایران نسبت داده می‌شود، در خارج از ایران شناسایی کرده است.

در خارج از ایران در کشورهایی چون فیلیپین، اندونزی، ژاپن، هند و پاکستان در آسیا، دوبی، عراق، و ترکیه در خاورمیانه، قبرس، فرانسه، ایتالیا، اتریش، سوئیس، آلمان، نروژ، سوئد و انگلستان در اروپا، و ایالات متحده آمریکا در آنسوی اقیانوس آتلانتیک، مخالفین به روش‌های مختلف توسط مامورین جمهوری اسلامی مورد سوقصد قرار گرفته و کشته شده‌اند. در بیشتر موارد اطلاعات زیادی در مورد این قتل‌ها منتشر نشده و مقامات محلی حکم بازداشتی صادر نکرده‌اند. اما شواهد، مدارک و ردپاهایی که از تحقیقات پلیس و مقامات قضایی محلی به دست آمده، فرضیه جنایت دولتی را تایید می‌کنند. در برخی موارد، این تحقیقات منجر به اخراج یا بازداشت دیپلمات‌های ایران شده است. در موارد محدودی در خارج از ایران، عاملان این قتل‌ها بازداشت و محاکمه شده‌اند و شواهد و مدارک ارائه شده، ارتباط متهمان با نهادهای حکومتی ایران را آشکار کرده‌ و حکم بازداشتی برای وزیر اطلاعات وقت ایران صادر شده است.

نوع تشکیلات و اجرای این قتل‌ها در داخل و خارج از ایران هم دال بر وجود الگوی واحدی است که بنا به گفته دادستان سوئیسی، رولان شاتلن، دارای پارامترهای مشترک و یک برنامه‌ریزی دقیق هستند. از تشابهات بین این قتل‌ها در کشورهای مختلف چنین استنباط می‌شود که دولت ایران آمر اصلی این جنایات است. 

مقامات ایران مسئولیت این قتل‌ها را رسما نپذیرفته‌اند و حتی این جنایات را به درگیری داخلی بین اعضای گروه‌های اپوزیسیون نسبت داده‌اند. معهذا این جنایات از نظر آرمانی و حقوقی از بدو تشکیل نظام توسط مقاماتش توجیه شده است. در بهار سال ۱۳۵۸، صادق خلخالی، اولین قاضی شرع دادگاه‌های انقلاب اسلامی تصمیم نظام را مبنی بر اجرای اعدام‌های فراقضایی رسما اعلام نمود و این تصمیم را چنین توجیه کرد: «…این‌ها محکوم به اعدام شدند، در نظر ملت ایران اگر کسی بخواهد در خارج، در هر کشوری، آنها را ترور کند، هیچ دولتی حق ندارد او را به عنوان تروریست محاکمه کند؛ زیرا او عامل اجرای حکم دادگاه انقلابی اسلامی است. لذا آنها مهدورالدم هستند و در هر جا باشند حکم درباره آن‌ها همین است.» بیش از ده سال پس از این اظهارات، علی فلاحیان، وزیر اطلاعات و امنیت نظام در حالیکه در مورد موفقیت نیروهای امنیتی سخن می‌راند، در مورد حذف مخالفین چنین گفت: «… ما موفق شدیم به بسیاری از این گروهک‌ها در خارج از کشور و در سر مرز ضرباتی وارد کنیم.» 

در عین حال مقامات مختلف سیاسی، قضایی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران در مقاطع و مناسبت‌های مختلف وجود سیاست و برنامه بلندمدت و بودجه برای اجرای این قتل‌ها و در برخی موارد انجام موفقیت‌آمیز آن‌ها را تایید کرده‌اند.*

بنا به اطلاعات موجود٬ آقای فرشاد چچانی روز جمعه ۲۰ مهرماه سال ۱۳۹۷، ساعت ٨ صبح در یک منطقه تفریحی نزدیک شهرستان پاوه، در ابتدای جاده خاکی «بیدمیری»، و در جریان درگیری نیروهای سپاه پاسداران و اعضای حزب دمکرات کردستان ایران  مورد هدف قرار گرفت و کشته شد. به گفته یک منبع مطلع در پاوه، پیش از آغاز درگیری نیروهای ویژه سپاه پاسداران با خودروهای غیرنظامی و سلاح‌های نیمه‌سنگین از یکی از پایگاه‌های نزدیک به کرمانشاه به منطقه اعزام و محل اقامت پیشمرگه‌های حزب دمکرات را محاصره کرده بودند. در تصاویری که منابع غیر رسمی حکومتی از ساختمان محل درگیری منتشر کرده‌اند آثار گلوله سلاح سبک و نیمه سنگین بر دیوار ساختمان دیده می‌شود. (گزارش شبکه حقوق بشر کردستان، ۲۱ مهر ۱۳۹۷، مصاحبه شبکه حقوق بشر کردستان، ۲۱ مهر ۱۳۹۷، کانال تلگرام وبسایت کُردپا، ۲۰ مهر ۱۳۹۷)

حزب دمکرات با انتشار یک بیانیه رسمی از کشته شدن دو عضو این حزب به نام‌های «شاهو ویسی» و «زانیار اسلامی» و کشته شدن سه نفر از نیروهای سپاه پاسداران خبر داد. این حزب همچنین در بیانیه خود کشته شدن یک شهروند به نام «فرشاد چچانی» را تایید کرده است. (کردستان میدیا، وبسایت رسمی حزب دمکرات کردستان ایران، ۲۱ مهر ۱۳۹۷) منابع حکومتی هم وقوع درگیری و کشته شدن دو نفر از اعضای حزب دمکرات کردستان و یک شهروند را تایید کردند (خبرگزاری ایرنا، شنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۷، ایسنا، شنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۷). این گزارش به کشته و زخمی شدن نیروهای سپاه پاسداران اشاره‌ای نکرده است. 

بر اساس گزارش‌ها و اطلاعات موجود، دستکم دو گلوله به آقای چچانی اصابت کرد. گلوله اول ناحیه پا و گلوله دوم پهلو و یا سمت قلب او را هدف قرار داد. ظاهرا گلوله پس از آن شلیک شد که آقای چچانی بر اثر اصابت گلوله اول از موتور افتاد و تلاش کرد کشان کشان جای خود را تغییر دهد اما بار دیگر از سوی نیروهای امنیتی مورد هدف قرار گرفت. (مصاحبه با شبکه حقوق بشر کردستان، ۲۹ و ۳۰ بهمن ۱۴۰۰) 

با اینکه ابتدا وزارت اطلاعات با انتشار بیانیه‌ای مسئولیت این درگیری را به عهده گرفت اما به گفته شاهدان عینی و نزدیکان آقای چچانی، او با گلوله اعضای مرکز فرماندهی سپاه شهرستان جوانرود کشته شد. (مصاحبه با شبکه حقوق بشر کردستان، ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۱) وبسایت امنیتی بولتن‌نیوز هم طرف‌های این درگیری را «نیروهای امنیتی نظامی کشور» و اعضای مسلح یک حزب مخالف کرد گزارش کرد. (بولتن‌نیوز، ۲۵ مهر ۱۳۹۷)

 در مورد دلایل حضور آقای چچانی در محل، حزب دمکرات کردستان ایران اعلام کرد که او برای تفریح آنجا بوده  است (کردستان میدیا، ۲۱ مهر). همچنین به گفته یک فرد مطلع، آقای چچانی «قبل از مرگ به شغل آبیاری باغ‌های ویمیر [بیدمیری] مشغول بوده و آن‌روز به قصد کار در محل حضور داشت.» (مصاحبه با شبکه حقوق بشر کردستان، ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۱)

جسد آقای چچانی بعد از تحویل به خانواده، طی مراسمی با حضور خانواده و نزدیکان در آرامگاه «حاجی» شهرستان پاوه به خاک سپرده شد. مراسم ختم آقای چچانی روز شنبه ۲۱ مهر۱۳۹۷ در مسجد «شهدا»ی این شهر برگزار شد. (مصاحبه با شبکه حقوق بشر کردستان، ۲۹ و ۳۰ بهمن ۱۴۰۰)

به غیر از بیانیه رسمی وزارت اطلاعات که در آن درگیری میان «سربازان گمنام امام زمان عج» و«یک تیم تروریستی تجزیه‌طلب در غرب کشور» تایید شده بود، دیگر نهادها و مقامات رسمی واکنش مستقیمی به این درگیری نشان ندادند، اما رسانه‌های نزدیک به نهادهای امنیتی مانند «بولتن نیوز» و «آکام‌نیوز» با گزارش جزییات این درگیری از آن به عنوان یک موفقیت امنیتی نظامی یاد کردند. این گزارش‌ها همچنین تاکید کردند که مرگ آقای چچانی در ارتباط با حزب دمکرات کردستان ایران بوده و از او به عنوان «سپر انسانی» استفاده شده است. (بولتن نیوز، ۲۵ مهر ۱۳۹۷ و آکام‌نیوز، ۳۰ مهر ۱۳۹۷)

بنا به اطلاعات موجود، خانواده آقای چچانی پرونده قتل او را در محاکم قضایی ایران پیگیری نکرده‌اند.