تۆڕی مافه‌كانی مرۆڤی کوردستان

شبکه حقوق بشر کردستان در گزارش‌های ماهانه خود به بررسی موارد نقض حقوق بشر در کردستان و نقض حقوق شهروندان کُرد در دیگر مناطق و شهرهای ایران طی یک ماه گذشته می‌پردازد. این گزارش، حاصل بررسی اخبار و گزارش‌های منتشر شده توسط شبکه حقوق بشر کردستان و راستی‌آزمایی اخبار انتشار یافته از سوی دیگر نهادهای حقوق بشری و سایت‌های خبری است.

با توجه به ممنوعیت فعالیت سازمان‌های مستقل حقوق بشری در ایران و فشارهایی که بر قربانیان و متاثران از نقض حقوق بشر، خانواده‌ها و نزدیکان آن‌ها وجود دارد، دسترسی به اطلاعات کامل و دقیق درباره تمامی موارد نقض حقوق بشر با محدودیت‌های زیادی همراه است. بنا بر این آمار و اطلاعات ارائه ‌شده در این گزارش، همه موارد نقض حقوق بشر را در بر نمی‌گیرد.

بر اساس آمار گردآوری شده از سوی شبکه حقوق بشر کردستان در اسفند ۱۴۰۳، یک کولبر جوان به دلیل تیراندازی نیروهای مرزبانی جمهوری اسلامی ایران جانش را از دست داد. دست کم حکم اعدام هشت زندانی در زندانهای مختلف به اجرا درآمد. یک شهروند به حبس تعزیری و پرداخت جزای نقدی محکوم شد. علاوه بر این، دست‌کم ۳۲ نفر دیگر به اتهامات سیاسی بازداشت شدند، درحالی‌که تعدادی دیگر مورد احضار و بازجویی قرار گرفتند. یک شهروند با تیراندازی نیروهای نظامی کشته و سه نفر دیگر زخمی شدند. 

سینا رستم‌پور، کولبر اهل شهرستان بانه در استان کردستان، در تاریخ ۳۰ اسفند ۱۴۰۳ در پی تیراندازی نیروهای مرزبانی جمهوری اسلامی ایران در مناطق مرزی این شهرستان جان باخت.

احکام اعدام دست‌کم هفت زندانی در زندان‌های مهاباد، دیزل‌آباد کرمانشاه، قزل‌حصار کرج و ارومیه به اتهام‌های «تجاوز به عنف»، «قتل عمد» و «جرایم مرتبط با مواد مخدر» اجرا شد. همچنین حکم اعدام یک زندانی دیگر با اتهام «قتل عمد» در ملاعام در شهر اسفراین، استان خراسان شمالی به اجرا درآمد.

شهنام ظاهری‌نژاد، ۳۵ ساله، متأهل و از پیروان آیین یارسان، اهل روستای «مله‌رولان» از توابع شهرستان سرپل ذهاب، بامداد روز جمعه ۱۰ اسفند ۱۴۰۳، در پی تیراندازی نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران در منطقه مرزی قصرشیرین جان باخت.

مینا سلطانی، مادر شهریار محمدی از جان‌باختگان خیزش «ژن ژیان ئازادی»، توسط شعبه ۱۰۱ دادگاه کیفری دو شهرستان بوکان به اتهام‌های «تبلیغ علیه نظام» و «حضور زنان در معابر و انظار عمومی بدون حجاب شرعی» به هشت ماه حبس تعزیری و پرداخت یک میلیون تومان جزای نقدی محکوم شد. جلسه رسیدگی به اتهامات این مادر دادخواه در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۴۰۳ بدون حضور وکیل برگزار شد و حکم صادره به‌صورت شفاهی به وی ابلاغ شده است.

درخواست اعاده دادرسی حاتم اوزدمیر، زندانی سیاسی کُرد تبعه ترکیه از سوی توسط شعبه ۳۹ دیوان عالی کشور رد شد. او در اردیبهشت ۱۴۰۳ از سوی شعبه ۳ دادگاه انقلاب اسلامی ارومیه به ریاست قاضی نجف‌زاده به اتهام «محاربه» به اعدام محکوم شده بود و این حکم در شهریور همان سال از سوی شعبه ۹ دیوان عالی کشور عیناً تأیید شد. این زندانی سیاسی در خطر اجرای قریب‌الوقوع حکم اعدام قرار دارد.

دست‌کم ۳۲ تن از شهروندان، فعالان سیاسی، مدنی، فرهنگی و حوزه زنان در استان‌های آذربایجان غربی، ایلام، کردستان و کرمانشاه توسط نهادهای امنیتی و قضایی بازداشت شده‌اند. چهار تن از بازداشت‌شدگان برای اجرای حکم حبس به زندان‌های نقده، بوکان، بانه و ایلام منتقل شده‌اند. اگرچه هفت تن از آن‌ها به‌صورت موقت آزاد شده‌اند، اما اکثریت همچنان در بازداشت به‌سر می‌برند و از وضعیت و محل نگهداری برخی از آن‌ها اطلاعی در دست نیست.

نیروهای مرزبانی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۴۰۳، در نزدیکی روستای «درکی» شهرستان مریوان، خودروی یک کاسبکار کُرد به نام آریان کرمی را از فاصله نزدیک هدف تیراندازی قرار دادند که در نتیجه آن وی به‌شدت زخمی شد. همچنین دو تن از بستگان او به نام‌های گلاله محمدی و محمود کرمی که برای کمک به آریان به خودرو نزدیک شده بودند، هدف تیراندازی قرار گرفته و مجروح شدند.

انور چالشی، زندانی سیاسی کُرد اهل ارومیه، به‌ دلیل محرومیت از درمان و پیشرفت سرطان روده در دوران حبس، چند ماه پس از آزادی از زندان در تاریخ ۱ اسفند ۱۴۰۳ درگذشت.

کیانوش چراغی، زندانی سیاسی اهل دهلران، در اعتراض به لغو حکم آزادی با پابند الکترونیکی و ضرب‌وشتم در هنگام انتقال دوباره به زندان ایلام، دست به اعتصاب غذا زد و در پنجمین روز اعتصاب لب‌های خود را دوخت.

پرهام پروری، از بازداشت‌شدگان خیزش «ژن ژیان ئازادی»، پس از پذیرش سومین درخواست اعاده دادرسی‌اش توسط دیوان عالی کشور، منتظر رسیدگی مجدد در شعبه هم‌عرض است.

یاسین (آمانج) مصطفی‌پور، از بازداشت‌شدگان خیزش «ژن ژیان ئازادی» در مهاباد، به دلیل شرایط نامناسب زندان و دخالت اطلاعات سپاه، اعتصاب غذای خشک کرد.

در آستانه ۸ مارس، روز جهانی حقوق زنان، جمعی از فعالان کارگری در سنندج از جمله طیب چتانی، لطف‌الله احمدی، اقبال شعبانی، خبات دهدار، جمال اسدی و پیام فتحی، از سوی اداره اطلاعات این شهر با تماس تلفنی تهدید شدند که هرگونه تلاش برای برگزاری یا شرکت در تجمعات این روز با پیگرد قانونی مواجه خواهد شد. همچنین شماری از فعالان حقوق زنان از جمله سیمین چایچی، بهار زنگی‌بند و ثریا خدری به اطلاعات نیروی انتظامی احضار و مورد تهدید قرار گرفتند.

با وجود تهدیدها، مراسم گرامی‌داشت ۸ مارس در تاریخ ۱۷ اسفند با حضور فعالان حوزه زنان، کارگری، صنفی و مادران آشتی در سنندج برگزار شد. پس از این مراسم، چهار تن از فعالان زن در شهرهای سنندج و دهگلان به نام‌های باران ساعدی، سوما محمدپور، لیلا پاشایی و سهیلا مطاعی بازداشت شدند. سهیلا مطاعی و سوما محمدپور با قرار وثیقه به‌صورت موقت آزاد شده‌اند، اما باران ساعدی و لیلا پاشایی همچنان در بازداشت به‌سر می‌برند.

با وجود محدودیت‌ها، تهدیدات نیروهای امنیتی و هم‌زمانی نوروز با ماه رمضان، جشن‌های مردمی نوروز در شهرهایی چون کرمانشاه، ایلام، سقز، بوکان، اشنویه، پیرانشهر، مهاباد و ارومیه با حضور گسترده مردم برگزار شد.

در آستانه نوروز، شماری از شهروندان و فعالان کُرد به ستاد خبری اداره اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه احضار و نسبت به برگزاری مراسم‌های غیردولتی هشدار دریافت کردند. سید صادق حسینی، فرمانده سپاه ایلام، در جلسه ستاد امر به معروف این استان اعلام کرد: «در موضوع جشن نوروز هیچ دستگاهی مجاز به صدور مجوز نیست و باید با مراسماتی که همخوانی با فرهنگ ما ندارند برخورد شود.» او همچنین از شناسایی افرادی که در فضای مجازی یا حقیقی برای نوروز فعالیت می‌کنند، خبر داد.

در بوکان، حسن کاکایی، هنرمند و خواننده شناخته‌شده، از سوی اداره اطلاعات چندین‌بار احضار و تهدید شد که حق شرکت در هیچ‌یک از جشن‌های نوروزی را ندارد. در اشنویه نیز کریم ملاعلی‌زاده، فعال مدنی و محیط‌زیستی، احضار و تهدید شد که مراسم‌ها باید مطابق استانداردهای حکومتی باشد و استفاده از نمادهای کُردی مانند «جامانه» ممنوع است.

نیروهای سپاه پاسداران برای جلوگیری از برگزاری جشن نوروز در شهرهایی چون بوکان، کرمانشاه و اشنویه اقدام به ایجاد ایست‌ و بازرسی کرده، خودروهای عبوری را متوقف و سرنشینان را بازجویی کردند. در مسیرهای منتهی به محل برگزاری مراسم در اشنویه، خودروهای امنیتی مجهز به سلاح‌های سنگین از جمله دوشکا مستقر شدند و با گشت‌زنی در سطح شهر تلاش کردند فضای رعب و وحشت ایجاد کرده و مانع از تجمع شوند.

در ادامه فشارها، دست‌کم پنج شهروند کُرد به نام‌های متین (بهزاد) چوپانی، ابوبکر خاتمی، هادی جامعی، سلمان پاسنگ و فواد کشاورز (خواننده مراسم نوروز در شهر صاحب سقز) توسط نیروهای امنیتی در شهرهای اشنویه، پیرانشهر و سقز بدون ارائه حکم قضایی بازداشت شدند.

همچنین برخی شهروندان در پی شرکت در مراسم نوروز، پیامک تهدیدآمیز «کشف حجاب» از سوی نهادهای انتظامی دریافت کردند. در این پیامک آمده بود: «در مکان عمومی به آدرس گوگ‌تپه، نقض قوانین و مقررات کشور (کشف حجاب) صورت گرفته است. ۲۴ ساعت برای اعتراض فرصت دارید. در صورت تکرار، خودروی شما توقیف خواهد شد.»

در سنندج، هفت فعال مدنی به نام‌های فاطمه زندکریمی، زارا محمدی، سهراب جلالی، مختار اسدی، کمال فکوریان، جمیل امینی و جمال اسدی در پی شرکت در تجمع اعتراضی علیه صدور احکام اعدام برای پخشان عزیزی و وریشه مرادی، به شعبه ۲ بازپرسی دادسرای انقلاب سنندج احضار، تفهیم اتهام و با قرار وثیقه ۱۰۰ میلیون تومانی آزاد شدند. اتهام این افراد «اخلال در نظم و آسایش عمومی» عنوان شده است.

در آستانه ۸ مارس، چند تن از فعالان حقوق زنان از جمله سیمین چایچی، بهار زنگی‌بند و ثریا خدری به اطلاعات نیروی انتظامی احضار و تهدید شدند. همچنین پنج فعال کارگری در سنندج، از جمله خبات دهدار و طیب چتانی، از سوی اداره اطلاعات تهدید تلفنی دریافت کردند که از برگزاری یا شرکت در هرگونه مراسم مرتبط با ۸ مارس خودداری کنند.

عبدالله رضایی، فعال صنفی معلمان اهل هرسین، پس از احضار به دادسرای این شهر، با قرار وثیقه به‌طور موقت آزاد شد.

اکبر درویشی، بازداشت‌شده پیشین خیزش «ژن ژیان ئازادی» و پیشکسوت فوتبال در دهلران، به دلیل حمایت از کیانوش چراغی، زندانی سیاسی، به اداره اطلاعات احضار و کافه‌اش با نام «Green Café» پلمب شد.

کاژیک محمدرضایی، جوان اهل سنندج و از نزدیکان سوما محمدرضایی، فعال حقوق زنان، در ۲۳ اسفند به اداره اطلاعات احضار و تهدید شد.

در بوکان، حسن کاکایی، خواننده مردمی کُرد، چندین بار احضار و تهدید شد که حق شرکت در هیچ‌یک از مراسم نوروزی را ندارد. در اشنویه نیز کریم ملاعلی‌زاده، فعال مدنی و زیست‌محیطی، احضار و تهدید شد که جشن‌های نوروز باید مطابق با استانداردهای حکومتی بوده و از نمادهای کُردی استفاده نشود.

در ۲۳ اسفند، نصرالدین میری، شهروند اهل روستای «تنگیسر» سنندج، به اطلاعات سپاه احضار و در رابطه با فعالیت‌های فرزندانش بازجویی و تهدید شد. پیش‌تر، فرزند او، ژیان (موکرات) میری، در دی‌ماه بازداشت و با وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی به‌طور موقت آزاد شده بود.