تۆڕی مافه‌كانی مرۆڤی کوردستان

تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان لە ڕاپۆرتی مانگانەی خۆیدا ئاوڕ لە حاڵەتەکانی پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ لە کوردستان و پێشێلکردنی مافی هاووڵاتیانی کورد لە ناوچە و شارەکانی ئێران لە یەک مانگی ڕابردوودا دەداتەوە. ئەم ڕاپۆرتە لەسەر بنەمای هەواڵ و ڕاپۆرتە بڵاوکراوەکانی تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان و هەروەها لێکۆڵینەوە و پشتڕاستکردنەوەی ڕاپۆرت و هەواڵی ڕێکخراوە و ماڵپەڕە چالاکەکانی تر لەم بوارەدا ئامادە کراوە.

بە هۆی قەدەغەبوونی چالاکیی ڕێکخراوە سەربەخۆکانی مافی مرۆڤەوە لە ئێراندا و گوشاری سەر بنەماڵەی قوربانیانی پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ، ئامادەکردنی ڕاپۆرتی بەڵگەدار و ورد سەبارەت بە هەموو حاڵەتەکانی پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ ڕووبەڕووی گرفتی فراوان دەبێتەوە. هەر بۆیە ئامار و زانیارییەکانی ناو ئەم ڕاپۆرتە سەرجەم حاڵەتەکانی پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ ناگرێتەوە.

بەپێی ئامارە کۆکراوەکانی تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان، لە سەرماوەزی ١٤٠٣دا (نۆڤامبەر و دیسامبەری ٢٠٢٤)، دوو کۆڵبەر گیانیان لە دەست داوە و کۆڵبەرێکی تریش بریندار بووە. لانیکەم ١٦ هاووڵاتیی کورد لە زیندانە جیاوازەکانی ئێراندا لە سێدارە دراون. هەروەها لانیکەم ١١ هاووڵاتی و چالاکی کورد سزای بەندکران و پێبژاردنی پارەیان بەسەردا سەپێنراوە و لانیکەم ٤٠ کەسی دیکەیش هەر بە تۆمەتی سیاسی دەستبەسەر کراون. ژنێک لە ئیلام بوو بە قوربانیی دیاردەی ژنکوشتن و دوو پیاوی لاویش بە دەسڕێژی هێزەکانی پۆلیسی ئینتیزامی کوژران. سێ زیندانیی سیاسیی کوردیش لە ڕێگای مانگرتنەوە لە خواردن و لە دۆخێکی تەندروستیی خراپدا، لە بەرانبەر دۆخی خراپی خۆیاندا دەنگیان هەڵبڕی. لە بواری مافە پیشەییەکاندا چوار ئەندامی ئەنجومەنی پیشەیی مامۆستایانی کوردستان سزای دابڕاندن و دەرکردن لە کار و دوورخستنەوەیان بەسەردا سەپا. لە بەستێنی ژینگەپارێزییشدا ڕێوڕەسمی «زاگرۆسانە» سەرەڕای ئەوەی لە پێشترەوە مۆڵەتی بۆ وەرگیرابوو، لەژێر گوشاری دامودەزگا ئەمنییەکاندا هەڵوەشایەوە و هەڕەشەی دەستبەسەرکردن لە چالاکانی ژینگەپارێز کراوە.

• کۆڵبەران

محەممەدکەریم ئەزەغ به هۆی جەڵدەی دڵەوە لە کاتی کۆڵبەریدا لە ناوچە سنوورییەکانی نەوسوود گیانی لە دەست دا. هەروەها مەسعەب سەبزەواری بە هۆی دەسڕێژی هێزە سنوورپارێزەکانی ئێرانەوە هەر لەو ناوچەیەدا کوژرا. لە ڕووداوێکی دیکەدا عەبدوڵڵا مەعرووفی بە دەسڕێژی هێزە سنوورپارێزەکانی ئێران لە ناوچە سنوورییەکانی پیرانشار بریندار بوو.

• لەسێدارەدان

لانیکەم ١٦ بەندکراوی کورد کە پێشتر بە تۆمەتی «مادە هۆشبەرەکان» و «کوشتنی بەئەنقەست» سزای لەسێدارەدانیان بۆ دەرچووبوو، لە زیندانەکانی هەمەدان، قزلحەساری کەرەج، سەقز، ئەردەکان، یەزد، ئیلام، میاندواو و مەهاباد لە سێدارە دران.

• سزاکان

لانیکەم ١١ هاووڵاتی، چالاک و ئەندامانی بنەماڵەی دادخوازان لە شارەکانی سنە، بۆکان، پیرانشار، مەهاباد و کرماشان بە تۆمەتی سیاسی سزای بەندکران، بەندکرانی هەڵپەسێردراو و پێبژاردنی پارەیان بەسەردا سەپا.

چوار ئەندامی ئەنجومەنی پیشەیی مامۆستایانی کوردستان، ئومید شامحەممەدی، پەرویز ئەحسەنی، کاوە محەممەدزادە و هیوا قوڕەیشی، لە لایەن لیژنەی یەکەمی لێکۆڵینەوە لە سەرپێچییە ئیدارییەکانی فەرمانبەرانی پارێزگای کوردستانەوە سزای دابڕاندنی هەمیشەیی، دەرکردن و دوورخستنەوەیان بەسەردا سەپا.

هەروەها بڕیاری دەرکردنی چالاکێکی پیشەیی دیکەی مامۆستایانی کوردستان بە ناوی لەیلا سەلیمی کە پێشتر هەر لە لایەن ئەم لیژنەیەوە بەسەریدا سەپابوو، لە لیژنەی پیاچوونەوەی لێکۆڵینەوە لە سەرپێچییە ئیدارییەکانی فەرمانبەرانی پارێزگای کوردستاندا گۆڕدرا بۆ ٢ مانگ دابڕاندن لە کار.

• دەستبەسەرکردن

لانیکەم ٤٠ هاووڵاتی و چالاکی کورد، لەوانە دوو منداڵی ١٤ و ١٧ ساڵان، لە شارە جیاوازەکانی پارێزگاکانی کوردستان، ئازەربایجانی ڕۆژئاوا و کرماشان بە هۆکاری سیاسی لە لایەن دامودەزگا ئەمنی و دادوەرییەکانەوە دەستبەسەر کران.

چوار کەسیان بە مەبەستی جێبەجێکردنی سزای بەندکران ڕەوانەی زیندانەکانی ورمێ، شنۆ و نەغەدە کران و دوو کەسیش بە دانانی بارمتە و بە شێوەی کاتی ئازاد کران. لەسەر چارەنووس و شوێنی ڕاگرتنی ژمارەیەکی تر لەو دەستبەسەرکراوانە تا ئێستا هیچ زانیارییەک بەردەست نەکەوتووە.

• ژنکوشتن

ژنێکی ٤٦ ساڵانی خەڵکی ئیلام بە دەستی هاوسەرەکەی و بە چەقۆ کوژرا. ناسنامەی ئەم ژنە تا ئێستا ئاشکرا نەکراوە و دەوترێت بە هۆکاری «کێشەی خێزانی» کوژراوە.

سوهەیب ئەحمەدی، هاووڵاتیی ٢٠ ساڵانی خەڵکی جوانڕۆ و خاوەنی سەرتاشخانە، ڕۆژی ٢٥ی سەرماوەزی ١٤٠٣ (١٥ی دیسامبەری ٢٠٢٤) بە دەستی هێزە ئینتیزامییەکان کوژرا. ئەو هێزانە لە گەڕەکی «باباجانی»ی ئەو شارەدا بەبێ ئاگادارکردنەوەی پێشوەخت دەسڕێژیان لە ئۆتۆمبێلی هەڵگری ئەم هاووڵاتییە کرد و سوهەیب لە لای سەر و ملەوە پێکرا و دەسبەجێ گیانی لە دەست دا.

محەممەددەماوەند میرزایی، کاسبکاری ٤٥ ساڵانی خەڵکی کامێران، ڕۆژی ٢٥ی سەرماوەزی ١٤٠٣ (١٥ی دیسامبەری ٢٠٢٤) لە جادەی کەرەج بۆ تاران کەوتە بەر دەسڕێژی هێزەکانی بەشی «ڕووبەڕووبوونەوەی کاڵای قاچاخ»ی هێزی ئینتیزامیی ئێران و بریندار بوو. ئەم هاووڵاتییە بە هۆی سەختبوونی برینەکانیەوە لە ناوەندێکی پزیشکیی تاران گیانی لە دەست دا.

• دۆخی زیندانیانی سیاسی

عەبدولعەزیز گوڵمحەممەدی، زیندانیی سیاسیی کورد کە سزای ١٠ ساڵ و ڕۆژێک بەندکران لە بەندی زیندانیانی سیاسی و مەزهەبیی زیندانی ناوەندیی ورمێدا تێدەپەڕێنێت، ڕۆژی ١٠ی سەرماوەزی ١٤٠٣ (٣٠ی نۆڤامبەری ٢٠٢٤) وەک ناڕەزایەتییەک لە بەرانبەر ڕەتکردنەوەی داوای هەڵپەساردنی سزاکەیدا لە لایەن جێگری داواکاری گشتی و شۆڕشی ئەم شارەوە، مانی لە خواردن گرت.

موتەلیب ئەحمەدیان، زیندانیی سیاسیی کورد کە پازدەهەم ساڵی بەندکران لە زیندانی ئێڤینی تاراندا تێدەپەڕێنێت، بە هۆی نەخۆشیی فتقی دیافراگم (Diaphragmatic hernia)، تەنگبوونەوەی کەناڵی مرۆخە، هەوکردنی بۆریی میز و شێرپەنجەی ڕژێنەی دوانزەگرێوە لە دۆخێکی تەندروستیی زۆر خراپ و ناجێگیردایە. بەڵام سەرباری ئەمە و بۆچوونی فەرمیی پزیشکیی دادیش لەمەڕ پێویستبوونی ڕاگرتنی پرۆسەی جێبەجێکردنی سزای ئەم زیندانییە سیاسییە بە هۆی دۆخی ناجێگیری تەندروستییەوە، داواکاری گشتیی تاران ڕێگری دەکات لە ناردنی بۆ ناوەندە پزیشکییەکانی دەرەوەی زیندان و پێدانی مۆڵەتی پشووی کاتی. هەر ئەم بێبەشکردنەی لە وەرگرتنی خزمەتگوزاریی تایبەیتمەندی پزیشکی بووەتە هۆی ئاوسان و ئاسیتی بەرچاوی زگی ئەم زیندانییە سیاسییە و ئەمەش زەختی سەر سییەکان و مەعیدەی بە شێوەیەکی بەرچاو زیاد کردووە.

فەرید عینایەتی، لە دەستبەسەرکراوانی پێشووی سەرهەڵدانی «ژن، ژیان، ئازادی» کە ڕۆژی ٢٤ی گەڵاڕێزانی ١٤٠٣ (١٤ی نۆڤامبەری ٢٠٢٤) لە لایەن هێزەکانی وەزارەتی ئیتلاعاتەوە لە کرماشان دەستبەسەر کرا، ئێستە لە دەستبەسەرگەی ئیدارەی ئیتلاعات، ناسراو بە دەستبەسەرگەی مەیدانی نەفت، لە کاتی دەستبەسەرکردنەوە مانی لە خواردن گرتووە. هاوکات لەگەڵ ئەمەدا، بێبەشکردنی بەردەوامی لە مافی پێوەندیگرتن لەگەڵ بنەماڵە و وەرگرتنی پارێزەر بووەتە هۆی پەرەسەندنی نیگەرانییەکان لە ئاست دۆخی تەندروستیی ئەم زیندانییە سیاسییەدا.

ڕێوڕەسمی «زاگرۆسانە» کە لەسەر بانگەوازی دەیان ئەنجومەنی ژینگەپارێز لە شارە جیاوازەکانی کوردستاندا دەستی پێ کردبوو، لە مەهەباد بە هۆی هەڕەشەی دەستبەسەرکردنی بەکۆمەڵ لە لایەن ئیدارەی ئیتلاعات و شارەوانییەوە هەڵوەشایەوە. ئەم ڕێوڕەسمە کە چالاکانی ژینگەپارێز پێشتر مۆڵەتەکەیان لە شارەوانی بۆ وەرگرتبوو و ڕێکارە پێویستەکانیشیان گرتبووە بەر، بەرەوڕووی هەڵوەشانەوە بوویەوە. هاوکات هێزەکانی ئیدارەی ئیتلاعات پێوەندییان بە هەندێ لەو چالاکانەوە کردووە و هەڕەشەیان لێ کردوون کە لە ئەگەری بەڕێوەبردنی ڕێوڕەسمەکە و ئامادەبوونی بەکۆمەڵ لە شوێنە دیاریکراوەکاندا، هەرهەموویان دەستبەسەر دەکرێن.