تۆڕی مافه‌كانی مرۆڤی کوردستان

شبکه حقوق بشر کردستان در گزارش‌های ماهانه خود به بررسی موارد نقض حقوق بشر در کردستان و نقض حقوق شهروندان کُرد در دیگر مناطق و شهرهای ایران طی یک ماه گذشته می‌پردازد.

با توجه به ممنوعیت فعالیت سازمان‌های مستقل حقوق بشری در ایران و تحت فشار قرار داشتن افرادی که در معرض نقض حقوق بشر قرار می‌گیرند و همچنین خانواده و نزدیکان آنها، انتشار گزارش‌های مستند و دقیق با دشواری زیادی همراه است.

به همین دلیل آمار و اطلاعات ارائه شده در این گزارش در برگیرنده تمام موارد نقض حقوق بشر نیست. این گزارش ماحصل بررسی اخبار و گزارش‌های انتشار یافته توسط شبکه حقوق بشر کردستان و راستی‌آزمایی گزارش‌های منتشر شده از سوی دیگر نهادهای حقوق بشری و سایت‌های خبری است.

بر اساس آمار گردآوری شده از سوی شبکه حقوق بشر کردستان در اردیبهشت ۱۴۰۳

• کولبران

شش کولبر به نام‌های شوانه احمدپور، هیمن احمدی، جلال سهرابی، عطا رستم‌پور، سالار احمدی و واحد قادرپور در مناطق مرزی شهرستان‌های بانه، سقز و سردشت در استان‌های کردستان و آذربایجان‌ غربی با تیراندازی نیروهای مرزبانی جمهوری اسلامی ایران کشته شدند.

همچنین دست‌کم ۱۶ کولبر از جمله ۳ کودک در اثر تیراندازی و ۴ کولبر دیگر در اثر ضرب و شتم توسط نیروهای مرزبانی مجروح شدند.

آریان ممندی، کولبر ۱۷ ساله اهل سردشت که از ناحیه صورت هدف تیراندازی با گلوله ساچمه‌ای نیروهای مرزبانی ایران قرار گرفته، در اثر شدت جراحات بینایی یکی از چشم‌های خود را از دست داده است.

بر اساس آمار این ماه، مناطق مرزی نوسود در استان کرمانشاه و بانه در استان کردستان خطرناک‌ترین مناطق برای کولبران بوده است.

• اعدام‌ها

حکم اعدام دست‌کم ٢٩ زندانی در زندا‌ن‌های کرمان، سقز، قزلحصار کرج، اردبیل، دیزل آباد کرمانشاه٬ زندان مرکزی أصفهان، ارومیه، ایلام، شیراز، سلماس و میاندوآب به اتهامات مربوط به «موادمخدر»، «قتل عمد» و «افساد فی الارض» اجرا شده است.

در تاریخ ۲۶ اردیبهشت خسرو بشارت، زندانی عقیدتی کُرد اهل سنت پس از ۱۴ سال حبس در زندان قزل‌حصار کرج اعدام شد.  او پیشتر در یک پرونده مشترک به همراه شش شهررند کُرد اهل سنت بازداشت و در  یک روند دادرسی ناعادلانه به اتهام «افساد فی الارض» به اعدام محکوم شده بود. در چند ماه گذشته پنج تن از هم‌پروندی‌های وی در این زندان اعدام شده بودند.

همچنین در این ماه حکم اعدام یک جوان اهل مهاباد به نام رامین سعادت که پیشتر به اتهام «قتل عمد» بازداشت و به اعدام محکوم شده بود در زندان میاندآوب به اجر درآمد. این زندانی متولد مرداد ۱۳۸۱ روستای «شامات»‌میاندوآب بود و در آذر ۱۳۹۹ به اتهام «قتل عمد» بازداشت شده بود.

• صدور حکم

دست‌کم برای ١١ شهروند کُرد از سوی دادگا‌ه‌های انقلاب اسلامی مهاباد، سنندج، تهران، ارومیه، بوکان و پیرانشهر به اتهامات سیاسی، احکام اعدام، تبعید و شلاق صادر شده است.

حاتم اوزدمیر، زندانی سیاسی کُرد تبعه ترکیه از سوی شعبه ۳ دادگاه انقلاب اسلامی ارومیه به ریاست قاضی نجف‌زاده به اتهام «محاربه» به اعدام محکوم شد. وی پیشتر از سوی شعبه اول دادگاه انقلاب اسلامی خوی به اتهام «بغی» به اعدام محکوم شده بود، اما این حکم در اسفند ۱۴۰۱ از سوی دیوان عالی کشور نقض شده بود.

سوما پورمحمدی، مدرس زبان کُردی و از اعضای هیئت مدیره انجمن فرهنگی-اجتماعی «نوژین» از سوی شعبه اول دادگاه انقلاب اسلامی سنندج به اتهام «تشکیل گروه و دسته‌جات به قصد بر هم زدن امنیت کشور» به ۱۰ سال حبس و تبعید به زندان کرمانشاه محکوم شد.

• بازداشت‌ها

دست‌کم ۷۲ شهروند، فعال مدنی، رسانه‌ای، صنفی، کارگری، محیط زیست، مذهبی و هنرمند کُرد در شهرهای مختلف استان‌های، ایلام، کردستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی و همدان به اتهامات سیاسی توسط نهادهای امنیتی بازداشت شدند. هفت نفر از این افراد برای اجرای حکم به زندان منتقل شده‌اند. چهار نفر بعد از چند ساعت بازجویی و سپردن تعهد کتبی آزاد شدند. سه نفر دیگر نیز بعد از چند روز بازداشت با قرار وثیقه به صورت موقت آزاد شد. بقیه بازداشت‌شدگان همچنان در بازداشتگاه یا زندان به سر می‌برند و از سرنوشت برخی از آنها نیز اطلاعی در دست نیست.

دو نفر از بازداشت شدگان، ادریس حاجی‌پوری و رضا ببرنژاد، از خانواده‌های دادخواه خیزش انقلابی ژن ژیان ئازادی هستند.

بر اساس تحقیقات شبکه حقوق بشر کردستان بیشتر بازداشت شدگان در رابطه به برگزاری مراسم نوروز در شهرهای مختلف کردستان از سوی نهادهای امنیتی بازداشت شده‌اند.

• انفجار مین

در نتیجه انفجار مین‌های باقی‌مانده از جنگ ایران و عراق یک شهروند کُرد به نام اختر مرادی در شهرستان گیلان‌ غرب استان کرمانشاه کشته و یک شهروند دیگر به نام کیوان هرومیدولی در شهرستان سقز استان کردستان مصدوم شده است.

• وضعیت زندانیان سیاسی

سه زندانی سیاسی کُرد به نام‌های شاکر بهروز، کیوان رشوزاده و اردوان طهوریان در اعتراض به تشکیل پرونده جدید قضایی علیه خود، ضرب و شتم توسط نیروهای گارد زندان، محرومیت از آزادی مشروط، دسترسی به خدمات پزشکی و مرخصی استعلاجی دست به اعتصاب غذا زدند.

عبدالعزیز گل‌محمدی، زندانی سیاسی کُرد، در اعتراض به مخالفت مسئولین زندان مرکزی ارومیه با درخواست مرخصی‌اش با مصرف دارو اقدام به خودکشی کرد. این زندانی سیاسی که محکومیت ۱۰ سال و یک روز خود را در زندان مرکزی ارومیه سپری می‌کند، به دلیل مشکلات خانوادگی و بیماری دیابت خواستار موافقت با درخواست مرخصی خود شده بود اما پیمان خان‌زاده، رئیس زندان، با این درخواست مخالفت کرد.

عبدالعزیز گل‌محمدی نیز پس از جدال لفظی تلفنی با رئیس زندان با خوردن قرص درصدد اقدام به خودکشی بود که با تلاش هم‌بندهایش موفق به این کار نشد، اما به دلیل مصرف تعداد زیادی قرص به بهداری زندان منتقل شد. وی پس از معاینه توسط دکتر و تزریق دارو به داخل بند زندانیان سیاسی و عقیدتی بازگردانده شد.

عثمان اسماعیلی، فعال کارگری کُرد که از بیماری فتق و تنگی کانال نخاع رنج می‌برد، همچنان به دلیل مخالفت اداره اطلاعات از دسترسی به خدمات پزشکی تخصصی و اعزام به مرخصی استعلاجی محروم است. پزشک معتمد سازمان پزشکی قانونی استان کردستان پس از بررسی وضعیت این زندانی سیاسی ۶۴ ساله اعلام کرده که ادامه نگهداری وی در زندان خطر ناتوان شدن پاهای وی را به دنبال خواهد داشت.

سلمان الفتی، معلم بازنشسته و فعال مدنی اهل گیلان غرب (گیه‌لان) که در بازداشت سازمان اطلاعات سپاه پاسداران به سر می‌برد، در تاریخ ۵ اردیبهشت در اعتراض به ادامه بازداشت خود در بازداشتگاه این نهاد نظامی-امنیتی در کرمانشاه دست به اعتصاب غذا زد.

کمال لطفی، پدر رضا لطفی یکی از جانباختگان اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ شهر دهگلان که در بازداشت موقت به سر می‌برد، با پایان مراحل بازجویی به زندان کامیاران منتقل شد.

وریشه مرادی، زندانی سیاسی عضو جامعه زنان آزاد شرق کردستان (کژار) پس از ۳ روز نگهداری در بند ۲۰۹ زندان اوین در تاریخ ۲۷ اردیبهشت به بند زنان این زندان بازگردانده شد. وی که در اعتراض به انتقال خود دست به اعتصاب غذا زده بود، با بازگشت به بند به اعتصاب خود پایان داد. پخشان عزیزی، فعال سیاسی کُرد نیز در اعتراض به انتقال وریشه مرادی به بند ۲۰۹ دست به اعتصاب غذا زد.

سامان یاسین، زندانی سیاسی اهل کرمانشاه٬ هنرمند معترض کُرد و از بازداشت‌شدگان خیزش انقلابی ژن ژیان آزادی به دلیل تشنج ناشی از فشار عصبی به بیمارستان منتقل شد و پس از یک شب بستری شدن در بیمارستان به زندان بازگردانده شد.

• مرگ زندانیان در اثر محرومیت از  دسترسی به خدمات درمانی

یک زندانی کُرد به نام کیانوش ولدبیگی که به اتهام جرایم مرتبط به «مواد مخدر» در زندان قزلحصار کرج دوران حبس خود را سپری می‌کرد، به دلیل عدم رسیدگی پزشکی و تعلل در انتقال به مراکز درمانی، جانش را از دست داد. وی که از سال ۱۳۹۵ با حکم ۱۵ ساب حبس در زندان به سر می‌برد، در چند ماه گذشته به بیماری سرطان معده رنج مبتلا شده بود.

• زن‌کشی

دست‌کم دو زن کُرد به نام‌های شهین در شهر سنندج استان کرستان و آرزو حسنی در شهر ایوان‌غرب استان ایلام قربانی پدیده زن‌کشی شدند. این دو زن توسط همسران خود به قتل رسیدند. انگیزه انجام هر دو مورد زن‌کشی، «اختلافات خانوادگی» عنوان شده است.

• قتل شهروندان

دو شهروند کُرد اهل مهاباد به نام‌های رسول یونسی و احمد حیدری که برای جمع‌آوری گیاهان بهاری به مناطق مرزی اشنویه با اقلیم کردستان رفته بودند، در اثر بمباران پهپادهای ارتش ترکیه جان خود را از دست دادند. پیکر این دو شهروند در تاریخ ۱۲ اردیبهشت پس از چند روز جستجوی گسترده در منطقه «خنیره» اقلیم کردستان پیدا شد.

در تاریخ  ۲۵ اردیبهشت، معین توفیق‌پور، شهروند ۲۴ ساله اهل روستای «چومان» شهرستان بانه استان کردستان در اثر تیراندازی نیروهای امنیتی به خودروی‌ شخصی‌اش در نزدیکی این روستا کشته شد. تیراندازی به خودروی این شهروند کُرد در حالی صورت گرفت که وی فاقد هر گونه کالای خارجی بوده است.

در تاریخ ۱۸ اردیبهشت، محمد قادری در نزدیکی «روستای گوره دار» شهرستان بانه از فاصله چند متری از سوی نیروهای مرزبانی ایران هدف تیراندازی قرار گرفت و کشته شد.