شبکه حقوق بشر کردستان

در سال ۱۳۹۹ شمسی شاهد تداوم روند سرکوب شهروندان کُرد و نقض حقوق بشر در کردستان توسط نهادهای امنیتی، نظامی، قضایی و اجرایی جمهوری اسلامی ایران بوده‌ایم. ادامه این روند را می‌توان چون سال‌های گذشته در اشکال مختلف نقض سیستماتیک حقوق بشر و حقوق شهروندی مردم کُرد از جمله عدم آموزش به زبان مادری در مدارس و به کارگیری رسمی این زبان در نهادهای دولتی، عدم سپردن اداره سیاسی مناطق کردنشین به اهالی بومی و به کارگیری متخصصان کُرد اهل سنت و یارسان در سطح کلان مدیریتی، عدم توسعه اقتصادی و ایجاد فرصت‌های شغلی، تبعیض‌های مذهبی به اقلیت‌های اهل سنت، یارسان، بهایی و… و همچنین محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها برای برگزاری مراسم‌های فرهنگی مثل جشن نوروز عنوان کرد.

علاوه بر این‌ها طی این سال روند سرکوب شهروندان، بازداشت و شکنجه فعالان، کشتار کولبران و اعدام‌ها در کردستان ادامه داشته است و همچنین موارد متعددی از قتل‌ ناموسی زنان گزارش شده است. قتل‌هایی که عموما توسط مردان خانواده به پشتوانه وجود قوانین تبعیض‌‌آمیز علیه زنان و نبود قوانین حمایتی برای زنان صورت گرفته شده است.

بر اساس آمار گردآوری شده توسط شبکه حقوق بشر کردستان طی سال ۱۳۹۹ شمسی دست‌کم ۶ شهروند کُرد توسط سپاه پاسداران، وزارت اطلاعات و نیروی انتظامی (پلیس امنیت) در شهرهای بوکان، پیرانشهر و تهران به قتل رسیده‌اند.

ـ کشته و مجروح شدن کولبران

در ادامه کشتار کولبران کُرد توسط نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران در مناطق مرزی استان‌ها آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه در سال ۱۳۹۹ شمسی ۴۲ کولبر با شلیک مستقیم ماموران نظامی ایران و ۶ کولبر کُرد ایرانی در نتیجه تیراندازی نیروهای نظامی ترکیه کشته شده‌اند. همچنین ۱۰ کولبر در نتیجه سوانح طبیعی مانند سرما‌زدگی و سقوط از ارتفاع و تصادف جاده‌ایی در مسیر کولبری جان خود را از دست داده و یک کولبر نیز در حین کولبری دچار ایست قلبی شده و فوت کرده است.

در این سال دست‌کم ۱۴۷ کولبر نیز مجروح و مصدوم شده‌اند. بیشترین تعداد از این افراد در نتیجه تیراندازی ماموران نظامی ایران مجروح و در موارد دیگری بر اثر سوانح طبیعی و عدم امنیت مسیر کولبری مصدوم شده‌اند.

ـ اجرای حکم اعدام

بنا به اطلاع شبکه حقوق بشر کردستان دست‌کم ۴۷ شهروند کُرد در سال ۱۳۹۹ شمسی به اتهام‌های مختلف اعدام شده‌اند. ۴ تن از این افراد به نام‌های مصطفی سلیمی، هدایت عبدالله‌پور، صابر شیخ‌عبدالله و دیاکو رسولی به اتهام “محاربه” از طریق عضویت در احزاب اپوزیسیون کُرد به اعدام محکوم شده بودند. ۲ تن در رابطه با اتهامات “مواد مخدر” و  ۴۱ نفر دیگر به اتهام “قتل عمد” به قصاص محکوم شده بودند. تعداد اعدام‌شدگان اما می‌تواند بیشتر هم باشد و به دلیل این‌که جمهوری اسلامی ایران آمار دقیق و واقعی از تعداد اعدام‌ها منتشر نمی‌کند، شبکه حقوق بشر کردستان تنها موفق به ثبت مواردی شده است که توانسته از طرق مختلف از اجرای حکم مطلع شود.

ـ بازداشت   شهروندان و کنشگران به اتهامات سیاسی

شبکه حقوق بشر کردستان توانسته شده است اسامی و اطلاعات مربوط به بازداشت ۳۷۶ شهروند و فعال کُرد توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران طی سال ۱۳۹۹ را ثبت کند. مطمئنا شمار افراد بازداشت شده توسط نهادهای امنیتی در این سال بیشتر از این تعداد است. اما به دلایل مختلف از جمله تحت فشار بودن خانواده‌ها از سوی نهادهای امنیتی و قضایی برای عدم اطلاع‌رسانی از بازداشت اعضای خانواده، امکان دسترسی به اسامی و اطلاعات افراد دیگر برای سازمان‌های حقوق بشری امکان‌پذیر نبوده است.

شبکه حقوق بشر کردستان از طریق تماس با خانواده، دوستان یا وکلای افراد بازداشت شده و یا از طریق تماس با خود این افراد پس از آزادی در جریان شیوه‌های خودسرانه بازداشت آنها، شرایط سخت نگهداری در سلول‌های انفرادی و عمومی بازداشتگاه‌ها و در مواردی شکنجه‌های فیزیکی اعمال شده بر آنان قرار گرفته است.

هرچند تعداد زیادی از افراد بازداشت شده طی این سال بعد از گذراندن دوره‌های زمانی متفاوت بازداشت از یک روز تا چندین ماه با قرار وثیقه‌های سنگین به صورت موقت تا برگزاری دادگاه آزاد شدند، اما تعداد دیگری همچنان به صورت غیرقانونی در بازداشت به سر می‌برند. بیشترین تعداد بازداشت‌ها در ماه‌های دی و بهمن ۱۳۹۹ از سوی دو نهاد امنیتی وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران در شهرهای مختلف کردستان و همچنین تهران و کرج صورت گرفت. طی این موج گسترده از بازداشت‌های جمعی بیش از ۱۰۰ شهروند و فعال کُرد بازداشت شدند و تعدادی زیادی از آنها همچنان در بازداشت موقت به سر می‌برند.

ـ صدور و تایید احکام اعدام

بر اساس اطلاعات شبکه حقوق بشر کردستان در سال ۱۳۹۹ برای محی‌ابدین تازه‌وارد، اهل اشنویه از سوی دادگاه انقلاب اسلامی ارومیه به اتهام “محاربه” حکم اعدام صادر شده است. همچنین شاکر بهروز، اهل ارومیه که پیشتر به اتهام “بغی” و “عضویت در حزب کومله” به اعدام محکوم شده بود در دادگاه کیفری ارومیه نیز به اتهام “قتل” یک عضو سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بار دیگر به اعدام محکوم شد.

احکام اعدام خسرو بشارت، کامران شیخه، داود عبدالهی، فرهاد سلیمی، قاسم آبسته، ایوب کریمی، انور خضری که همگی اهل مهاباد هستند نیز به اتهام “افساد فی الارض” در دیوان عالی کشور تایید شده است.

علاوه بر این احکام اعدام، بر اساس روال دادگاه‌های کیفری ایران هر ساله تعدادی از شهروندان به اتهام‌های مرتبط با مواد مخدر و یا قتل به اعدام محکوم می‌شوند که عمدا به دلیل عدم اطلاع‌رسانی خانواده‌ها آمار و مشخصات دقیقی از این تعداد و افراد در اختیار سازمان‌های حقوق بشری قرار نمی‌گیرد.

ـ صدور احکام حبس با اتهامات سیاسی

طی سال ۱۳۹۹ دادگاه‌های جمهوری اسلامی ایران دست‌کم در ۱۳۶ مورد اقدام به صدور یا تایید احکام حبس برای شهروندان و فعالان کرد کرده‌اند. عمده اتهامات این افراد «اقدام علیه امنیت ملی» بوده است. بسیاری از آنها متهم به همکاری و عضویت در احزاب اپوزیسیون کُرد شده‌اند.

ـ اعتصاب غذای زندانیان سیاسی و مذهبی

در یک سال گذشته دست‌کم ۲۳ زندانی سیاسی و مذهبی کُرد به نام‌های زینب جلالیان، سهیلا حجاب، مژگان کاوسی، سکینه پروانه، فاطمه داوند، شهناز صادقی‌فر، آیناز زارع، اسماعیل مریدی، برهان کمانگر، مصطفی سبزی، علی محمدی‌مقدم، کیوان رشوزاده، کامران قاسمی و امید سعیدی، عادل مکرم، حسن رستگاری‌مجد، کامران درویشی، آران تیباش، دارا رشیدی، حسین عثمانی، جواد یوسفی، بهزاد عباسی، سید آرام امین الاسلام‌زاده، فاروق لواشکی، محسن محالی، خسرو زرستان، محمد حسین‌پور، توفیق عبدالهی، ایرج صوفی، اکبر رشیدی و کامران درویشی در زندان‌های قرچک ورامین، اوین، قوچان، ارومیه، کرمانشاه و کامیاران در اعتراض به شرایط نگهداری خود، صدور احکام سنگین و عدم رسیدگی پزشکی دست به اعتصاب غذا زده‌اند. سه نفر از این افراد اقدام به دوختن لب‌های خود کردند.

ـ حکم قطع عضو بدن

در یک سال گذشته دیوان عالی کشور حکم قطع چهار انگشت دست راست ۶ مرد زندانی به نام‌های هادی رستمی، مهدی شرفیان، مهدی شاهیوند، کسری کرمی، شهاب تیموری آینه و مهرداد تیموری آینه که پیشتر از سوی دادگاه ارومیه به اتهام سرقت صادر شده بود را تایید کرده است.  به دنبال قطعی شدن این حکم هر لحظه احتمال اجرای حکم این ۶ زندانی وجود دارد. همچنین حکم قطع عضو یک زندانی دیگر به نام‌ آرش علی اکبری که سال‌جاری از سوی شعبه دوم دادگاه کیفری یک ارومیه صادر شده بود از سوی دیوان عالی کشور نقض شده است.

در سال ۱۳۹۹ دیوان عالی کشور حکم قطع چهار انگشت دست راست ۶ شهروند کرد زندانی به نام‌های هادی رستمی، مهدی شریفیان، مهدی شاهیوند، کسری کرمی، مهرداد تیموری آینه و شهاب تیموری آینه که پیشتر از سوی دادگاه کیفری ارومیه به اتهام “سرقت” صادر شده بود را تایید کرد. تنها در یک مورد حکم قطع چهار انگشت دست راست که توسط دادگاه کیفری ارومیه صادر شده بود در دیوان عالی کشور نقض شد.

میثاق‌های بین‌المللی منع شکنجه و حقوق مدنی و سیاسی توسل به مجازات‌های غیرانسانی مثل قطع عضو را ممنوع کرده است. ایران  هرچند پیمان‌نامه جهانی حقوق مدنی و سیاسی را امضا کرده، اما از معدود کشورهایی است که به «کنوانسیون بین‌المللی منع شکنجه» ملحق نشده و برای بسیاری از جرایم همچنان از مجازات‌های قطع عضو استفاده می‌کند.

ـ حکم شلاق

در سال ۱۳۹۹ حکم شلاق دست‌کم دو فعال کرد و یارسانی به نام‌های فواد عنایتی و علی قدمی و یک زندانی به نام هادی رستمی در دادسرای عمومی و انقلاب شهرهای سنندج، شهر الوند استان قزوین و ارومیه اجرا شده است. همچنین برای ۱۵ فعال کرد دیگر به نام‌های وریا دل‌انگیز، فاطمه داوند، دیاکو تابا، همت کریمی، مهدی قادری، سید امید حق‌پرست، علی یعقوب، محمد نادری، فواد یوسفی، افشین رحمانی، کمال کهنه‌پوشی، سید امید سجادی، شهاب زمانی، مبین نادری و طارق رستمی به اتهاماتی همچون “اخلال در نظم عمومی” به واسطه شرکت در تجمعات اعتراضی حکم شلاق صادر شده است.

مجازات شلاق مصداق شکنجه است و بر اساس قوانین بین‌المللی یک جنایت محسوب می‌شود. حکومت ایران با توجه به عضویت در میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی ایران قانونا مکلف است تا صدور حکم شلاق و اجرای آن را متوقف کند.

ـ انفجار مین

انفجار مین‌های به جای مانده از جنگ ۸ ساله ایران و عراق و همچنین جنگ دهه نخست پس از روی کار آمدن جمهوری اسلامی ایران در کردستان ایران در سال ۱۳۹۹ جان ۶ شهروند مدنی و ۴ پرسنل نیروهای نظامی ایران را گرفت. همچنین ۱۸ نفر از جمله یک کودک ۷ ساله در سومار استان کرمانشاه در نتیجه انفجار مین زخمی و ۱۰ شهروند مدنی از جمله ۳ کولبر دچار قطع عضو شدند.

ـ مرگ کارگران در اثر سوانح محیط کار
در سال ۱۳۹۹ دست‌کم ۷۰ کارگر کرد به دلیل شرایط نامساعد ایمنی در محیط کار در شهرهای مختلف ایران و حداقل ۵ کارگر کرد ایرانی در اقلیم کردستان عراق دچار حادثه شده و جان خود را از دست داده‌اند. شبکه حقوق بشر کردستان تنها توانسته هویت ۴۲ نفر از این کارگران را شناسایی و ثبت کند.

رسانه‌های دولتی ایران به نقل از مدیر پزشکی قانونی کرمانشاه اعلام کردند تنها در ۱۱ ماه سال‌ ۱۳۹۹ شمسی در این شهر ۳۵ کارگر در اثر سوانح محیط کار جان باخته‌اند.

ـ قتل شهروندان کُرد توسط نیروهای امنیتی/انتظامی

طی سال ۱۳۹۹ دست‌کم ۶ شهروند کُرد در نتیجه تیراندازی قرارگاه حمزه سیدالشهدای سپاه پاسداران،‌ وزارت اطلاعات و پلیس امنیت در بوکان، تهران و پیرانشهر کشته شدند.

عصر روز سه‌شنبه ۲۵ شهریور، نیروهای ویژه وزارت اطلاعات و قرارگاه حمزه سپاه پاسداران یک خودرو را در جاده مهاباد به سردشت در نزدیکی روستای «چوارگاه» با آرپی‌جی هدف قرار دادند که در نتیجه آن خودرو منفجر شد و خضر بایزیدی، راننده این خودرو و دو سرنشین دیگر آن به نام‌های هادی امینی و سیروان محمودی جان خود را از دست دادند. نیروهای امنیتی اجساد این ۳ نفر را به مکان نامعلومی انتقال داده و تاکنون به خانواده‌های‌شان تحویل نداده‌اند.

همچنین یک شهروند ۳۱ ساله اهل سنندج به نام کژوان الماسی در تاریخ ۱۷ مهر پس از شرکت در یک مهمانی خصوصی در شهریار کرج توسط پلیس امنیت بازداشت شد، اما در حین انتقال به بازداشتگاه با تیراندازی این نیروها به قتل رسید. پیشتر یک منبع نزدیک به خانواده این شهروند کُرد به شبکه حقوق بشر کردستان گفته بود: «هنوز مشخص نیست که شیوه قتل کژوان به چه صورتی بوده است. ماموران پلیس اعلام کرده‌اند که کژوان در حین فرار از پشت هدف شلیک قرار گرفته و کشته شده است. اما تاکنون هیچ مدرکی در این خصوص ارائه نداده‌اند. برای خانواده مشخص است که او پس از بازداشت توسط نیروهای پلیس امنیت کشته شده و فشار نهادهای امنیتی پس از تحویل جسد برای خاکسپاری شبانه نیز گمانه‌زنی‌ها در خصوص عمدی بودن قتل کژوان را بیشتر کرده است.»

عبدالله نادری و عثمان نادری، دو برادر اهل پیرانشهر در تاریخ ۶ اسفند در حالی که با خودروی خود در مسیر روستای «شین‌آباد» شهرستان پیرانشهر در حال حرکت بودند از سوی ماموران امنیتی ـ نظامی وابسته به قرارگاه حمزه سیدالشهدا سپاه پاسداران استان آذربایجان غربی مورد حمله قرار می‌گیرند و خودروی آنها به رگبار بسته می‌شود. این دو برادر در اثر اصابت گلوله درجا کشته شدند.

وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۶۶ اسفند با انتشار اطلاعیه‌ایی ادعا کرد که این افراد پس از ورود به ایران از طریق خاک اقلیم کردستان عراق قصد حمله مسلحانه به یک پاسگاه نظامی ایران را داشته‌اند. منابع مطلع شبکه حقوق بشر کردستان در منطقه ضمن رد این ادعای وزارت اطلاعات گفته‌اند، خودروی این دو برادر بدون هر گونه اخطار قبلی از سوی دو خودروی نیروهای امنیتی به رگبار بسته شده و هیچ‌گونه شلیکی از طرف مقابل صورت نگرفته است.

همچنین روز ۹ اردیبهشت دو شهروند اهل اشنویه به نام‌های فاخر تازەوارد، ٣٥ سالە و رشید پیروتی، ٣٦ سالە که برای جمع‌آوری گیاه بهاری به مناطق مرزی مراجعه کرده بودند در اثر بمباران جنگنده‌های ارتش ترکیه کشته شدند.

روز ۸ خرداد خودروی یک شهروند اهل ارومیه به نام شهرام مصطفی پور در یکی از جاده‌های نزدیک ارومیه از سوی نیروهای سپاه پاسداران هدف شلیک مستقیم قرار گرفت و به شدت زخمی شد. وی پس از ۱۰ روز بستری در بیمارستان به دلیل شدت جراحات جان خود را از دست داد.

لیست بازداشت شدگان

احکام صادر شده

اعدام

کولبران