شبکه حقوق بشر کردستان

گزارش پیشرو به موارد نقض حقوق بشر طی سال ۱۴۰۰ در رابطه با شهروندان کُرد در ایران خواهد پرداخت. همچون سال‌های گذشته نقض حقوق شهروندان کُرد به دلیل تعلقات زبانی، مذهبی، فرهنگی، جنسیتی، گرایش جنسی، طبقاتی، سیاسی و… به واسطه قوانین تبعیض‌آمیز جمهوری اسلامی و برخوردهای سرکوب‌گر و خشونت‌آمیز نهادهای امنیتی، نظامی، قضایی و اجرایی حکومت ادامه داشته است.

با وجود تلاش شبکه حقوق بشر کردستان برای اطلاع‌رسانی و مستندسازی موارد متعدد نقض حقوق بشر در کردستان، لازم به تاکید است که آمار و اطلاعات ارائه شده در این گزارش تنها شامل مواردی است که یا پیشتر از سوی شبکه حقوق بشر کردستان تایید و منتشر شده و یا در مواردی که از اخبار و اطلاعات منابع دیگر استفاده شده، شبکه حقوق بشر کردستان مستقلا با انجام تحقیقات نسبت به راستی‌آزمایی آنها اقدامات لازم را انجام داده است. با این وجود ما اعتقاد داریم این گزارش شامل تمامی موارد نقض حقوق شهروندان کُرد در ایران نیست و مطمئنا بسیاری از موارد دیگر وجود دارند که به دلایل مختلف از جمله فشار نهادهای امنیتی بر افراد و خانواده‌ها در مورد آنها اطلاع‌رسانی نشده و در اخبار رسانه‌ها و سازمان‌های حقوق بشری به این موارد اشاره‌ایی نشده است.

ـ کولبران

در سال ۱۴۰۰ دست‌کم ۴۱ کولبر کُرد در مناطق مرزی استان‌های آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه در نتیجه تیراندازی نیروهای مرزبانی، سوانح طبیعی، انفجار مین، تصادفات جاده‌ایی و… جان باختند و ۱۳۰ نفر نیز مجروح شدند. از این تعداد ۲۱ کولبر توسط نیروهای نظامی ایران، ۱ کولبر از سوی نیروهای مرزبانی ترکیه و ۲ کولبر در نتیجه بمباران توسط هواپیمای بدون سرنشین ترکیه در مناطق مرزی کشته شدند.

یک کودک کولبر هم پس از توقیف احشام باربرش توسط ماموران مرزبانی ایران اقدام به خودکشی کرد و جان باخت. همچنین ۴ کولبر در مناطق مرزی شهرستان‌های ارومیه و بانه مفقود شدند و با گذشت ماه‌ها کماکان اطلاعی از سرنوشت آنها در دست نیست و تلاش نیروهای مردمی در محل حادثه نیز برای یافتن اجسادشان بی‌نتیجه بوده است.

از بین ۱۳۰ کولبر مجروح ۸۰ کولبر با تیراندازی مستقیم نیروهای نظامی ایران در مناطق مرزی، ۹ کولبر از طریق شکنجه توسط نیروهای نظامی ایران، ۵ کولبر در اثر سقوط از ارتفاع در زمان تعقیب و گریز توسط نیروهای نظامی ایران و ۲ کولبر با تیراندازی نیروهای مرزبانی ترکیه و عراق زخمی شدند.

همچنین ۹ کولبر در اثر انفجار مین در مناطق مرزی، ۱۹ کولبر در نتیجه تصادفات جاده‌ایی در مسیر کولبری، ۴ کولبر در اثر سقوط از ارتفاع و ۲ نفر دیگر در نتیجه سوانح طبیعی دچار مصدومیت شدند.

ـ اعدام

بر اساس آمار گردآوری شده توسط شبکه حقوق بشر کردستان در سال ۱۴۰۰ دست‌کم ۴۵ زندانی کُرد در زندان‌های مختلف کشور اعدام شده‌اند. اتهام ۲۸ نفر از این افراد «قتل عمد» و ۱۶ نفر دیگر جرایم مرتبط با «مواد مخدر» اعلام شده است. شبکه حقوق بشر کردستان تنها از اجرای حکم اعدام این افراد مطلع شده است. احتمال داده می‌شود شمار اعدام شدگان بیشتر از این تعداد باشد.
حیدر قربانی، زندانی سیاسی کُرد در تاریخ ۲۸ آذر به اتهام «بغی» در زندان سنندج اعدام شد. اجرای این حکم که بدون اطلاع وکیل و خانواده صورت گرفت مورد اعتراض گسترده افکار عمومی در کردستان و سازمان‌های حقوق بشری قرار گرفت.

ـ قتل و مرگ شهروندان در بازداشتگاه و زندان

در سال ۱۴۰۰ دست‌کم ۵ زندانی کُرد به نام‌های دانیال زین‌العادبدینی در زندان مهاباد، ناصر کریمی در زندان بوکان، امیر رضایی در زندان ارومیه، مهرداد طالشی در بازداشتگاه اداره آگاهی تهران، امیرحسین حاتمی در زندان فشافویه تهران و خسرو جمالی‌فر در زندان مرکزی سنندج در اثر شکنجه در بازداشتگاه یا زندان کشته شده‌اند.

همچنین ۴ شهروند کُرد به نام‌های احمد رسن در روستای «مولیک» ماکو، یاسر منگوری در پیرانشهر، اسعد رامین و داوود رحیمی در روستای «قارنا» نقده در حین بازداشت از سوی نیروهای سازمان اطلاعات سپاه پاسداران هدف تیراندازی قرار گرفته و پس از مجروحیت بازداشت شدند. این نهاد امنیتی-نظامی بعد از مدت‌ها بی‌خبری از سرنوشت این افراد به خانوداه‌های آنها اعلام کرده است که این افراد در حین بازداشت کشته شده‌اند، اما خانواده‌ها دلیل مرگ این افراد را شکنجه در دوران بازداشت می‌دانند. این در حالی است که جسد این شهروندان تاکنون به خانواده‌ها تحویل داده نشده و هیچ گواهی در خصوص شیوه مرگ آنها از سوی نهادهای مربوطه صادر نشده است.

چهار زندانی کُرد دیگر نیز به نام‌های شهاب درون‌پر، ۳۵ ساله در زندان اسلام‌آباد غرب، ایرج علیزاده، ۵۰ ساله در زندان خوی، شمس‌الدین تاتایی، ۵۵ ساله در زندان مرکزی ارومیه و روح‌الله ملکی، ۳۰ ساله در زندان مرکزی ایلام به دلیل محرومیت از دسترسی به خدمات درمانی یا قصور پزشکی جان خود را از دست داده‌اند.

ـ ترور فعالان سیاسی در خارج از کشور

در سال ۱۴۰۰ دو فعال سیاسی عضو حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) و حزب دمکرات کردستان (حدک) به نام‌های بهروز (ریبین) رحیمی و موسی باباخانی در شهرهای سلیمانیه و اربیل اقلیم کردستان عراق توسط نیروهای برون مرزی جمهوری اسلامی ایران ترور شدند. هرچند جمهوری اسلامی ایران مانند موارد مشابه مسئولیت هیچ یک از این قتل‌های سیاسی را برعهده نگرفته است اما احزاب متبوع این افراد حکومت ایران را مسئول این تروها معرفی کرده‌اند.

ـ زن‌کشی و خودکشی زنان

در سال ۱۴۰۰ دست‌کم ۳۴ مورد زن‌کشی در شهرها و مناطق مختلف کردستان گزارش شده است. “اختلافات مالی”٬ “اختلافات خانوادگی”٬ “مسایل ناموسی”٬ “رد درخواست ازدواج” و… از جمله دلایل این قتل‌ها عنوان شده‌اند. ۶ نفر از زنان کشته شده به دلیل حضور تصادفی حین اجرای قتل دیگر زنان به عنوان دوست٬ مادر و یا خواهر زنانی که هدف اصلی قتل بوده‌اند مورد اصابت گلوله ضاربان قرار گرفته و جان‌شان را از دست داده‌اند.

از مجموع زنان کشته شده ۱۴ نفر در استان کرمانشاه (شهرهای کرمانشاه٬ هرسین، سنقر و روانسر)٬ ۴ نفر در استان ایلام (شهرهای ایلام و دره‌شهر)، ۹ نفر در استان کردستان (شهرهای سنندج، سقز و مریوان)، ۵ نفر در استان آذربایجان غربی (شهرهای پیرانشهر، سردشت و تکاب)٬ یک نفر اهل کرمانشاه و ساکن شهر ساری و یک نفر اهل شهر سنندج و ساکن شهر همدان بوده‌اند. ۲۹ نفر از این زنان در مناطق شهری و ۵ نفر در مناطق روستایی سکونت داشته‌اند. از ۳۴ زن کشته شده، ۴ نفر مجرد و بقیه متاهل بوده‌اند.

۱۷ نفر از این زنان توسط همسر، ۲ نفر توسط همسران سابق، ۲ نفر توسط پدر، ۵ نفر توسط داماد، ۳ نفر توسط خواستگارانی که جواب رد دریافت کرده‌اند. یک نفر توسط برادر، یک نفر توسط همسر دوست، یک نفر توسط پسرش، یک نفر توسط پدر شوهر و یک نفر هم توسط مردی که با وی نسبت فامیلی نداشته، کشته شده‌اند.

۲۰ نفر از این زنان با اسلحه، ۵ نفر با ضربات چاقو، ۲ نفر با ضرب و شتم و سوزانده شدن، ۲ نفر با ضرب و شتم، ۳ نفر از طریق سوزانده شدن، ۱ نفر با خفگی و ۱ نفر دیگر هم بعد از پرت شدن عمدی از ماشین در حال حرکت جان خود را از دست داده‌اند.

همچنین در این سال دست‌کم ۷۸ زن و کودک دختر در مناطق مختلف کردستان ایران اقدام به خودکشی کرده‌ و جان خود را از دست داده‌اند. ۱۵ نفر از این تعداد دختران نوجوان زیر ۱۸ سال بوده‌اند. دلایل عمده این خودکشی‌ها “اختلافات خانوادگی”٬ “فقر”، “مخالف با ازدواج اجباری”، “افسردگی” و “ممانعت از ادامه تحصیل” عنوان شده است. بیشتر این افراد ساکن شهرستان ارومیه٬ متاهل و از طریق حلق‌آویز کردن به زندگی خود پایان داده‌اند.

ـ بازداشت‌ها

در سال ۱۴۰۰ دست‌کم ۳۷۴ شهروند و کنشگر کُرد به دلایل سیاسی توسط نهادهای امنیتی، انتظامی و قضایی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شدند. ۲۷۴ نفر از این افراد شهروند مدنی، ۶۱ فعال، ۱۰ کودک، ۶ زندانی سیاسی سابق، ۶ نفر از اعضای سابق احزاب اپوزیسیون کُرد، ۳ روزنامه‌نگار، ۲ هنرمند، ۲ مدرس زبان کُردی، ۱ معلم، ۱ ورزشکار، ۲ روحانی اهل سنت، ۱ وکیل دادگستری و ۱ مادر زندانی سیاسی بودند.

هرچند تعدادی از این افراد پس از دوران بازجویی با قرار وثیقه به صورت موقت آزاد شدند، اما تعداد دیگری همچنان در بازداشت موقت به سر می‌برند و تعدادی از این افراد نیز برای اجرای حکم روانه زندان شده‌اند.

ـ احکام زندان

در سال ۱۴۰۰ دادگاه‌های عمومی و انقلاب اسلامی در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، تهران، خراسان رضوی، قم و اصفهان دست‌کم ۶۲ شهروند و فعال کُرد را به اتهامات سیاسی به احکام حبس، تبعید، شلاق و اعدام محکوم کردند.

در اسفند ماه ۱۴۰۰ دو زندانی سیاسی کُرد به نام‌های فیروز موسی‌لو و حاتم اوزدمیر (تبعه ترکیه) که در زندان مرکزی ارومیه به‌سر می‌برند از سوی دادگاه انقلاب اسلامی ارومیه و خوی به اتهام «بغی» به اعدام محکوم شدند. همچنین در این سال دیوان عالی کشور حکم اعدام شاکر بهروز، زندانی سیاسی کُرد که پیشتر به اعدام محکوم شده بود را تایید کرد.

ـ انفجار مین و مهمات جنگی

در سال ۱۴۰۰ در نتیجه انفجار مین و مهمات جنگی دست‌کم ۹ شهروند و ۲ کارمند اداره مین‌زدایی کشته و ۲۶ نفر دچار مجروحت و در مواردی قطع عضو شدند. در بین قربانیان حداقل ۶ کودک وجود دارد.

ـ کارگران

در سال ۱۴۰۰ دست‌کم ۵۰ کارگر کُرد در حوادث حین کار جان خود را از دست دادند. عمده دلایل بروز حوادث منجر به مرگ کارگران نبود استانداردهای ایمنی است.

ـ پناهجویان

در سال ۱۴۰۰ دست‌کم ۸ پناهجوی کُرد که قصد پناهندگی در کشورهای اروپایی را داشتند در خارج از کشور جان خود را از دست دادند. مرگ ۶ پناهجو در یونان و یک پناهجو در آلمان ثبت شده است. یک پناهجوی دیگر نیز در اعتراض به بلاتکلیفی پرونده پناهندگی‌اش در مقابل دفتر سازمان ملل متحد در شهر اربیل اقلیم کردستان دست به خودسوزی زد و جان باخت.

ـ اعتصاب غذای زندانیان سیاسی و عقیدتی کُرد

در مدت یک سال گذشته دست‌کم ۵۵ زندانی سیاسی کُرد به نام‌های ویان محمدی، مژگان کاوسی، گلاله مرادی، سکینه پروانه، هوشمند علی‌پور، نامدار مرادی، قادر محمدزاده، ایرج صوفی‌محمد، خیرالله‌ حق‌جویان، یاسر شرافت‌الدین، سیروان حسینی اصل، سامان حسینی اصل، محی‌الدین تازه وارد، داوود جباری، سیروان امینی، امین دل‌نشین، یاسر شراف‌الدین، خالد فریدونی، ارسلان خودکام، حسین عثمانی، محی‌الدین ملاابراهیمی، دارا رشیدی، کیوان رشوزاده، کامران قاسمی، کامل سیدان مسکن، انور چالشی، محمد سعیدی، توفیق عبداللهی، محمد حسین‌پور، خسرو زرستان، سید آرام امین الاسلام، فرشاد فتاحی، حامد علی‌محمد مشکوه، مختار ابراهیمی، رحمت دریابنده، سیاوش جوان، محسن محالی، طاهر حسین‌زاده، بهزاد طلایی، هیمن چاوشین، بهروز براخاص، هوشنگ چمن‌بر، هدایت سلیمان‌زاده، نایب عسکری، علی محمدی مقدم، عبدالعزیز گل محمدی، سردار اوزمش، محمد بیردال، ساکار عینی، محمد هوشنگی، فرزاد سامانی، فیروز موسی‌لو، شاکر بهروزی دیزج، کیهان مکرم و حاتم اوزدمیر در زندان‌ها و بازداشتگاه‌های امنیتی شهرهای ارومیه، اوین تهران، مشهد، سنندج و یزد در اعتراض به عدم رعایت اصل تفکیک جرائم، ادامه بازداشت خود طولانی مدت خود در زندان، محرومیت از دسترسی به خدمات درمانی و مخالفت دادگاه و نهادهای امنیتی با اعزام به مرخصی دست به اعتصاب غذا زده‌اند.

کولبران:

اعدام‌ها:

بازداشت‌ها:

احکام صادر شده:

قربانیان انفجار مین:

مرگ کارگران:

مرگ پناهجویان: