طی سالهای اخیر برگزاری مراسمهای نوروز در شهرها و روستاهای کردستان به شکل جشنهای بزرگ مردمی همراه با نمادهای کُردی، افروختن آتش، رقص جمعی، سرودهای حماسی و در بسیاری از موارد شعارهای سیاسی، تبدیل به یک سنت شده است. سنتی که علاوه بر جنبه فرهنگی و مناسبت تقویمی نوروز، ریشه در خوانش اسطورهای از ماهیت نوروز به عنوان نماد مبارزه و پیروزی در بین ملت کُرد دارد.
برگزاری جشنهای نوروز ۱۴۰۳ در بسیاری از شهرها و روستاهای کردستان، همچون سالهای گذشته همراه با ممنوعیت و محدودیت در برگزاری، احضار و بازداشت برگزارکنندگان و حتی شرکتکنندگان از طرف نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بود. این جشنها که از حدود یک ماه پیش از آغاز سال جدید و تا هفتههای نخست پس از آن ادامه داشت، علیرغم تمامی تلاشها و تهدیدهای امنیتی نهادهای حکومتی برای جلوگیری از برگزاری آنها، توسط گروههای خودسازمانیافته مردمی در مناطق مختلف استانهای ایلام، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی سازماندهی و برگزار شد.
همزمانی ماه رمضان با نوروز امسال، بهانهای بود تا حتی نمایندگان ولی فقیه در شهرهای کردستان نیز وارد عمل شده و از طریق خطبههای حکومتی نماز جمعه و همچنین انتشار بیانیه خواهان جلوگیری از برگزاری این جشنها و برخورد با برگزارکنندگان شوند.
از جمله این واکنشها، سخنرانی عابدین رستمی، امام جمعه قروه و ملا قادر قادری، امام جمعه پاوه در خطبههای نماز جمعه حکومتی این شهرها بود که برگزار کنندگان مراسمهای مردمی نوروز را به «ترویج مراسمات ضد فرهنگ و اخلاق» متهم و خواستار برخورد شدید امنیتی با آنها شدند.
تعدادی از برگزارکنندگان مراسمهای نوروز در شهرهای مختلف کردستان در گفتوگو با شبکه حقوق بشر کردستان اعلام کردند که در بیشتر شهرها نهادهای امنیتی در مرحله اول با تهدید تلفنی و احضار برگزار کنندگان سعی در ممانعت از برگزاری این مراسمها داشتند، اما در بیشتر شهرها و روستاها با پافشاری برگزارکنندگان و به پشتوانه شرکت گسترده مردم، مراسمهای نوروز به شکل باشکوه برگزار شد.
به گفته این منابع، در پی خیزش ژن ژیان ئازادی شیوه سازمانیابی و سازماندهی مردمی در شهرهای مختلف کردستان شکل منسجمتری به خود گرفته است و جشنهای گسترده نوروز امسال به خصوص در مناطق مختلف استانهای ایلام و کرمانشاه که در مقایسه با سالهای قبل با استقبال گستردهتر مردم روبرو شد، یکی از نتایج آن است.
هرچند بنا به اطلاع شبکه حقوق بشر کردستان، نهادهای امنیتی در کرمانشاه و ایلام پس از برگزاری مراسمهای نوروز در شهرها و روستاهای این استانها، با احضار گسترده شهروندان و فعالان کُرد تهدید کردهاند که دیگر اجازه نخواهند داد تا همچون نوروز امسال، مراسمهای مشابهی در سالهای بعد برگزار شود.
نوروز شهر گیلان غرب (گیەلان) در استان کرمانشاه از جمله جشنهایی بود که نهادهای امنیتی پیش از برگزاری در تاریخ ۲ فروردین ۱۴۰۳ سعی در لغو آن داشتند. فرمانداری این شهر نیز با انتشار اطلاعیهای برگزاری مراسم نوروز در منطقه «ناودار» را بدون مجوز و غیرقانونی اعلام کرد و مسئولیت عواقب ناشی از برگزاری چنین مراسمی را متوجه برگزارکنندگان دانست.
نیروهای امنیتی صبح روز دوم فروردین با حضور در محل برگزاری مراسم، پلاکاردها و دیگر تجهیزات مربوط به برگزاری مراسم را جمعآوری و سپس با مسدود کردن مسیرهای منتهی به محل برگزاری جشن نوروز در منطقه «ناودار»، سعی کردند از حضور مردم در این مراسم جلوگیری کنند.
با این وجود هزاران نفر از مردم گیلان غرب (گیەلان) و شهرهای اطراف خود را به محل برگزاری مراسم رساندند. اما فشارهای امنیتی همچنان با احضار و بازداشت تعدادی از برگزارکنندگان و شرکت کنندگان در این مراسم در روزهای پس از آن و تاکنون ادامه داشته است.
فشار و سرکوب نیروهای حکومتی به احضار و بازداشت و جلوگیری از مراسمهای نوروز محدود نبود و در مواردی مکانهای تفریحی خصوصی در کردستان تعطیل و حتی در مکانهای تفریحی عمومی به سمت شهروندان تیراندازی شد. از جمله در اواخر اسفند ۱۴۰۲ اقامتگاه بومگردی روستای «میهم علیا» از توابع شهر قروه به دستور مراجع قضایی پلمپ و برای تعدادی از برگزارکنندگان مراسم پیشواز نوروز در روستاهای شهرستان قروه نیز پرونده قضایی تشکیل شد.
در تاریخ ۲ فروردین ۱۴۰۳ نیز نیروهای امنیتی-نظامی به سمت گروهی از جوانان کە در پارک شرقی کرمانشاه در نزدیکی محوطه تاریخی طاقبستان مشغول پخش موسیقی و رقص و شادی بودند، تیراندازی کردند. در نتیجه تیراندازی این نیروها دو جوان کُرد به نامهای محمد احمدیان و آرمان بصیری از ناحیه پا به شدت مجروح شدند.
بنا به اطلاع شبکه حقوق بشر کردستان، از آغاز سال جدید تاکنون دستکم ۳۸ شهروند، فعال مدنی و هنرمند کُرد به دلیل برگزاری یا شرکت در مراسم نوروز امسال بازداشت شدەاند و روند احضار، بازداشت و تشکیل پروندههای قضایی برای فعالان مدنی، هنرمندان و حتی شهروندان عادی در رابطه با این مراسم همچنان ادامه دارد.
ـ حسن کاکایی، هنرمند کُرد به دلیل خواندن سرودهای حماسی در مراسمهای نوروز بوکان و سقز در تاریخ ۴ فروردین توسط نیروهای امنیتی در بوکان بازداشت و پس از یک روز بازجویی همراه با ضرب و شتم شدید آزاد شد.
ـ هورام مهرنوایی، اهل بوکان و از بازداشتشدگان خیزش ژن، ژیان، ئازادی، در تاریخ ۱۴ فروردین بازداشت شد.
ـ کامران بادبروت و فرج ارسن، اهل شهرستان ملکشاهی، در تاریخ ۱۵ فروردین با یورش خشونتآمیز نیروهای امنیتی به منازلشان به دلیل شرکت در مراسم هزاران نفری نوروز ملکشاهی بازداشت شدند.
ـ رسول گلهبان، روزنامهنگار و مدیر پایگاه خبری «ارومیه ۲۴» در تاریخ ۱۹ فروردین با شکایت دادستان عمومی و انقلاب ارومیه در خصوص برگزاری مراسم نوروز، پس از احضار به پلیس فتای این شهر بازداشت و پس از چند روز آزاد شد.
ـ سلمان الفتی، معلم بازنشسته و فعال مدنی اهل گیلان غرب (گیەلان)، در تاریخ ۲۴ فروردین توسط ماموران سازمان اطلاعات سپاه پاسداران در یکی از خیابانهای این شهر بازداشت شد.
ـ محسن احمدی، معلم و یکی از برگزارکنندگان مراسم نوروز در بخش کارزان شهرستان سیروان استان ایلام، در تاریخ ۲۲ فروردین توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد.
ـ محسن قادررش و امید قادرنژاد، اهل روستای «حاجی حسن شامات» میاندوآب در تاریخ ٢٩ فروردین پس از احضار به سازمان اطلاعات سپاه این شهر بازداشت شدند.
ـ سه شهروند اهل اشنویه به نامهای حسامالدین محمودی، مولود روستا و حسن رسولی در تاریخ ۱۲ اردیبهشت بازداشت شدند. همزمان نیروهای امنیتی در روستای «کونە قەلا» اشنویه به منزل خانوادگی یوسف حاجیخوش، عضو شورای مرکزی و هیئت اجرایی جبهه متحد کُرد، یورش برده و وی را با خشونت بازداشت کردند.
ـ هادی لاوه، خواننده کُرد، غفور شیخمحمدی، آکو ابراهیمی، محمد سلطانپور و جعفر رسولی در تاریخ ۱۲ اردیبهشت توسط نیروهای امنیتی در منازل خانوادگی خود در شهرستان اشنویه بازداشت شدند.
ـ صلاح قاضی در روستای «گوندە ویلە» اشنویه و آرمان ابراهیمی، امید رشیدپاک، رحیم رفعتی و فخرالدین مدرسی در دیگر مناطق این شهرستان در تاریخ ۱۳ اردیبهشت توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند.
ـ بردین (حمزه) جعفری، هنرمند کُرد اهل گیلان غرب، در تاریخ ۱۴ اردیبهشت با یورش ماموران مسلح سازمان اطلاعات سپاه پاسداران به منزل خانوادگیاش در این شهر بازداشت و به یک بازداشتگاه امنیتی در شهر کرمانشاه منتقل شد. او پس از ۵ روز بازداشت آزاد شد.
ـ زانکو ایرانزاده و عمر شریفپور، اهل روستای «قلعهرهش» سردشت، در تاریخ ۱۸ اردیبهشت توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند.
ـ ایوب رسولزاده، فعال محیط زیست و حاجی برزه، فعال مدنی و برادر باپیر برزه، زندانی سیاسی کُرد، در تاریخ ۱۹ اردیبهشت توسط نیروهای امنیتی در پیرانشهر بازداشت شدند.
ـ رحمان خسروی، عثمان عباسی، شهرام سلطانی و هیمن علیزاده، اهل روستای «حاجی آباد» شاهیندژ (سایینقەلا) در تاریخ ۲۰ اردیبهشت با یورش خشونتآمیز نیروهای امنیتی به منازلشان بازداشت شدند.
ـ ادریس حاجیرسولپور، برادربرادر محمد حاجیرسولپور از جانباحتگان خیزش ژن ژیان ئازادی در بوکان و ابراهیم حمزه در تاریخ ۲۰ اردیبهشت توسط نیروهای امنیتی در بوکان بازداشت شدند.
ـ سالار بیگی، علی شیری و ناصر مردای، اهل روستای «قوزلوی هەوشار»، شاهیندژ (سایینقەلا) در تاریخ ۲۲ اردیبهشت توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند.
ـ لقمان حاجی خوش، اهل روستای «کونە قەلا»ی اشنویه (شنو)، در تاریخ ۲۲ اردیبهشت پس از احضار تلفنی به ستاد خبری اداره اطلاعات این شهر بازداشت شد.
