مژگان کاووسی، نویسنده و پژوهشگر کُرد یارسان است. ترجمه او از کتاب «انفال و سرگذشت تیمور، تنها بازمانده از گورهای جمعی زنان و کودکان انفال شده» در سال ۱۳۹۸ منتشر شد. او همچنین فیلم مستندی به نام «هیوا» را کارگردانی کرده است. 

وی بارها به دلیل فعالیت‌های خود احضار، بازداشت و محکوم شده است. از جمله در تاریخ ۲۷ آبان‌ ۱۳۹۸ توسط نیروهای سازمان اطلاعات سپاه در منزل خانوادگی خود در نوشهر بازداشت و پس از حدود یک ماه با قرار وثیقه از زندان آزاد شد. او در دادگاه به ۳ سال حبس محکوم شد و در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۹ برای اجرای حکم بازداشت و روانه زندان نوشهر شد، اما پس از چند روز به بند زنان زندان اوین تهران انتقال یافت. در تاریخ ۱۴ مهر ۱۴۰۰ از زندان اوین به بازداشتگاه نیروی انتظامی در کرج منتقل و پس از ۳ روز نگهداری در شرایط سخت این بازداشتگاه به زندان کچوئی کرج منتقل شد. دادگاه تجدیدنظر استان مازندران پیشتر دستور انتقال وی به یکی از زندان‌های استان البرز برای سپری کردن باقی‌مانده مدت محکومیت را صادر کرده بود. وی در تاریخ ۱۵ دی ۱۴۰۰ پس از ۲۱ ماه حبس از زندان کچوئی کرج آزاد شد.

در تاریخ ۳۱ شهریور ۱۴۰۱ در جریان خیزش ژن ژیان ئازادی / زن زندگی آزادی^۱ توسط ماموران امنیتی در منزل خانوادگی‌اش در نوشهر استان مازندران بازداشت و به یک بازداشتگاه امنیتی استان مازندران منتقل و پس از ٣٥ روز به زندان تنکابن انتقال یافت.
وی در تاریخ ۱۳ دی ۱۴۰۱ با قرار وثیقه ۳ میلیارد تومانی به صورت موقت از زندان قائم‌شهر آزاد شد.

جلسه دادگاه در تاریخ ۲۹ آذر ۱۴۰۲ در شعبه اول دادگاه انقلاب اسلامی ساری به اتهام‌های «افساد فی‌الارض»^۲، «توهین به رهبری»^۳، «نشر اکاذیب»^۴، «تبلیغ علیه نظام»^۵، «اغوا و تحریک مردم به جنگ و کشتار به قصد برهم زدن امنیت ملی کشور»^۶ و «همکاری با دول متخاصم»^۷ برگزار شد.

در تاریخ ۸ دی ۱۴۰۲ صدور حکم به وکلای او اعلام شد. بر اساس حکم صادره وی از اتهام ««افساد فی‌الارض» تبرئه و از بابت اتهام‌های «توهین به رهبری» به ۱۵ ماه و یک روز حبس تعزیری، «تبلیغ علیه نظام» به ۸ ماه حبس تعزیری، «اغوا و تحریک مردم به جنگ و کشتار به قصد برهم زدن امنیت ملی کشور» به ۳۹ ماه حبس تعزیری محکوم شد که بر اساس قانون «تجمیع احکام»^۸ از مجموع این ۶۲ ماه و یک روز حبس تعزیری، مجازات اشد یعنی ۳۹ ماه حبس تعزیری اجرا خواهد شد.

درخواست اعاده دادرسی در تاریخ ۲ تیر ١٤٠٣ از سوی شعبه ۳۹ دیوان عالی کشور مورد پذیرش قرار گرفت و پرونده جهت بررسی مجدد به دادگاه هم‌عرض، شعبه ۲ دادگاه انقلاب اسلامی ساری، ارجاع و این دادگاه در تاریخ ٢١ مرداد ١٤٠٣ حکم او را به یک سال حبس تعزیری تبدیل کرد.

مژگان کاووسی در تاریخ  ۲۷ آذر ۱۴۰٢ پس از احضار به اجرای احکام کیفری دادگاه ساری برای اجرای حکم بازداشت و روانه زندان تنکابن شد. او از تاریخ ۲۶ خرداد ۱۴۰۳ به صورت «رای باز»^۹ دوران محکومیت خود را سپری می‌کند.

۱. ژینا امینی (مهسا امینی)، زن کُرد ۲۱ ساله اهل سقز در تاریخ ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ در یکی از خیابان‌های تهران به دلیل  پوشش خود توسط نیروهای گشت ارشاد (پلیس امنیت اخلاقی) بازداشت شد. او به فاصله چند ساعت پس از بازداشت به دلیل صدمات وارد شده به جمجمه با علائم مرگ مغزی به بیمارستان کسری تهران منتقل و سه روز بعد در تاریخ ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ جان باخت.

قتل حکومتی ژینا موجی از اعتراضات بی‌سابقه مردمی را به دنبال داشت که با حضور گسترده شهروندان در مراسم خاکسپاری او در آرامستان «آیچی» سقز آغاز و به فاصله کمی به بسیاری از شهرهای ایران گسترش یافت. این اعتراضات گسترده علیه جمهوری اسلامی ایران که ماه‌ها به طول انجامید و طی آن دست‌کم ۵۲۷ معترض کشته و هزاران نفر مجروح و بازداشت شدند، با شعار محوری آن «ژن ژیان ئازادی» یا «زن زندگی آزادی» شناخته می‌شود.

۲. ماده ۲۸۶ قانون مجازات اسلامی: «هرکس به طور گسترده، مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرایم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک یا دایر کردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آن ها گردد، به گونه ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد، مفسد فی الارض محسوب می‌‌گردد.»

۳. ماده ۵۱۴ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده): «هر کس به بنیانگذار جمهوری اسلامی و مقام رهبری به نحوی از انحاء اهانت نماید به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.»

۴. ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی: «هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا اکاذیبی اظهار کند یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت راساً یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق مزبور ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا خیر، علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود.»

۵. ماده ۵۰۰ قانون مجازات اسلامی: «هرکس علیه نظام جمهوری اسلامی ایران یا به نفع گروه‌ها و سازمان‌های مخالف نظام به هر نحو فعالیت تبلیغی نماید، به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم می‌شود.»

۶. ماده ۵۱۲ قانون مجازات اسلامی: «هر کس مردم را به قصد برهم زدن امنیت کشور به جنگ و کشتار با یکدیگر اغوا یا تحریک کند،صرف نظر از اینکه موجب قتل و غارت بشود یا نشود به یک تا پنج سال حبس محکوم می‌شود.»

۷. ماده ۵۰۸ قانون مجازات اسلامی: «هرکس یا گروهی با دول خارجی متخاصم به هر نحو علیه جمهوری اسلامی ایران همکاری نماید، درصورتی‌که محارب شناخته نشود، به یک تا ۱۰ سال حبس محکوم می‌گردد.»

۸. ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی: «در فرض تعدد جرم، فقط مجازات اشد مندرج در دادنامه قابل اجرا است و نوبت به سایر مجازات‌ها نمی‌رسد، مگر مجازات اشد به یکی از علل قانونی تقلیل یابد یا تبدیل شود یا به موجبی از قبیل گذشت شاکی خصوصی، نسخ مجازات قانونی یا مرور زمان غیر قابل اجرا گردد، که در این صورت مجازات اشد بعدی اجرا می‌شود.»

۹. «رای باز» به امکانی قانونی گفته می‌شود که فرد محکوم به حبس می‌تواند با تودیع وثیقە در خارج از زندان بستە بە کسب و کار مشغول شود و در مواعد زمانی مقرر شدە از سوی شورای طبقەبندی زندان یا دادگاە، خود را بە زندان معرفی و برگەای را امضا کند.