تۆڕی مافه‌كانی مرۆڤی کوردستان

تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان لە ڕاپۆرتی مانگانەی خۆیدا ئاوڕ لە حاڵەتەکانی پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ لە کوردستان و پێشێلکردنی مافی هاووڵاتیانی کورد لە ناوچە و شارەکانی ئێران لە یەک مانگی ڕابردوودا دەداتەوە. 

بە هۆی قەدەغەبوونی چالاکیی ڕێکخراوە سەربەخۆکانی مافی مرۆڤەوە لە ئێراندا و گوشاری سەر بنەماڵەی قوربانیانی پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ، ئامادەکردنی ڕاپۆرتی بەڵگەدار و ورد ڕووبەڕووی گرفتی فراوان دەبێتەوە. 

هەر بۆیە ئامار و زانیارییەکانی ناو ئەم ڕاپۆرتە سەرجەم حاڵەتەکانی پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ ناگرێتەوە. ئەم ڕاپۆرتە لەسەر بنەمای هەواڵ و ڕاپۆرتە بڵاوکراوەکانی تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان و هەروەها لێکۆڵینەوە و پشتڕاستکردنەوەی ڕاپۆرت و هەواڵی ڕێکخراوە و ماڵپەڕە چالاکەکانی تر لەم بوارەدا ئامادە کراوە.

بەپێی ئامارە کۆکراوەکانی تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان، لە بەفرانباری ١٤٠٢دا (دیسامبەری ٢٠٢٣، ژانڤییەی ٢٠٢٤)

• کۆڵبەر و کاسبکار

ـ چوار کۆڵبەری کورد بە ناوەکانی ئەحمەد سادقی، شۆڕش خەرگووشی، میرزا ئەحمەدی و سادق میرزایی لە ناوچە سنوورییەکانی بانەی پارێزگای کوردستان و نەوسوودی پارێزگای کرماشان بە دەسڕێژی هێزە سنوورپارێزەکانی کۆماری ئیسلامیی ئێران کوژراون. 

هەروەها لانیکەم ٤١ کۆڵبەر لە ئەنجامی ئەشکەنجە و لێدان یان دەسڕێژی هێزە چەکدارەکانی کۆماری ئیسلامیی ئێران لە ناوچە سنوورییەکانی پارێزگاکانی ئازەربایجانی ڕۆژئاوا، کوردستان و کرماشان بریندار بوون. کۆڵبەرێکیش بە هۆی داکەوتن لە بەرزاییەوە لە ڕێگای کۆڵبەریدا بریندار بووە.

لە کۆتایی ئەم مانگەدا گرووپێکی ٩ کەسی لە کۆڵبەران (٤ منداڵ) لە لایەن هێزە سنوورپارێزەکانی ئێراقەوە لە سنووری نێوان نەوسوود-بیارە دەستبەسەر کران و دوای ئەشکەنجە و لێدان و تاشینی قژیان، لە سەرسنوور ئازاد کران.

شاری بانەی پارێزگای کوردستان و شارۆچکەی نەوسوودی پارێزگای کرماشان هێشتا هەر بۆ کۆڵبەران کوشندەترین و مەترسیدارترین شوێنەکانن.

• لەسێدارەدان

ـ لانیکەم ٣٤ بەندکراو کە بە تۆمەتی «کوشتنی بەئەنقەست»، «دزیکردنی چەکدارانە»، «سیخوڕی»، «افساد فی‌الارض» یان تۆمەتی پێوەندیدار بە «مادە هۆشبەرەکان»ـەوە سزای لەسێدارەدانیان بۆ دەرچووبوو، لە زیندانەکانی قزلحەساری کەرەج، کرماشان، هەمەدان، قەزوێن، ئیلام، ورمێ، بەندەرعەباس، بیرجەند، سنە و خوڕەمئاوا لە سێدارە دراون.

سێ زیندانیی کورد بە ناوەکانی وەفا هەنارە، ئارام عومەریی بەردیانی و ڕەحمان پەڕهازوو (پەڕحازوو) لەگەڵ ژنەزیندانییەکی تورکدا بە ناوی نەسیم نەمازی بە تۆمەتی «بەشداریکردن لە هاوکاریکردنی هەواڵگری و سیخوڕیدا بۆ ئیسراییل»، لە سێدارە دراون.

داوود عەبدوڵڵاهی، زیندانیی مەزهەبیی کورد، دوای ١٤ ساڵ بەندکران لە ڕێکەوتی ١٢ی بەفرانباردا (٢ی ژانڤییە) لە زیندانی قزلحەساری کەرەج لە سێدارە درا. ئەم هاووڵاتییە دوای قۆناغێکی دوورودرێژی لێپرسینەوە کە لەگەڵ ئەشکەنجەدا بوو، لە ڕەوتێکی نادادپەروەرانەدا لەگەڵ ٦ هاووڵاتیی سوننەی کوردی دیکە و لە دۆسیەیەکی هاوبەشدا، بە تۆمەتی «افساد فی‌الارض» سزای لەسێدارەدانی بەسەردا سەپابوو.

* ڕوونکردنەوە: تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان بە هۆی گرنگایەتیی پرەنسیبی «مافی ژیان»ـەوە، لە بڵاوکردنەوە و تۆمارکردنی هەواڵ و ئاماری لەسێدارەدانەکاندا، بەدەر لە گرێدراویی نەتەوەیی لەسێدارەدراوان و شوێنی لەسێدارەدانیان، هەموو ئەو حاڵەتانەی کە لە سەرچاوەی باوەڕپێکراوەوە پێی ڕادەگەیەنرێت، دوای لێکۆڵینەوە و پشتڕاستکردنەوە بڵاو دەکاتەوە.

• ژنکوشتن

ـ لانیکەم دوو ژنی کورد لە شارەکانی کرماشان و مێهرانی پارێزگای ئیلامدا لە لایەن کوڕەکانی خۆیانەوە کوژراون.

• کرێکاران

ـ لانیکەم ٣ کرێکار لە شارەکانی ورمێ، سنە و کرماشان بە ڕووداوی کار گیانیان لە دەست داوە.

• کوشتن لە دەستبەسەرگە و زینداندا

ـ مەنسوور سڵامەت، خەڵکی گوندی «پسان»ی ورمێ، ڕۆژی ٦ی بەفرانباری ١٤٠٢ (٢٧ی دیسامبەری ٢٠٢٣) دوای هێرشکردنی هێزەکانی پۆلیسی ئەمنییەت بۆ سەر ماڵەکەی، بە تۆمەتی «ڕاگرتنی چەکی ڕاو» دەستبەسەر کرا. ئەم هاووڵاتییە گوازرایەوە بۆ دەستبەسەرگەی پۆلیسی ئەمنییەتی ورمێ کە بە دەستبەسەرگەی «دوقوزپلە» ناسراوە و دوای چەند کاتژمێرێک بە هۆی ئەشکەنجەکانی هێزەکانی پۆلیسی ئەمنییەتەوە گیانی لە دەست دا.

ـ پەیام عەبدی، خەڵکی شارۆچکەی نەوسوودی پارێزگای کرماشان، کە بە تۆمەتی پێوەندیدار بە «تاوانە کۆمەڵایەتییەکان»ـەوە لە لایەن هێزی ئینتیزامیی شاری کرماشانەوە دەستبەسەر کرابوو، لە ژێر ئەشکەنجە و لە دەستبەسەرگەدا کوژراوە.

ـ ئەمیر شەهبازی، زیندانیی مەحکووم بە بڕینەوەی پەنجەکانی دەست، ڕۆژی ٢٦ی بەفرانبار (١٦ی ژانڤییە) لە ژووری تاکەکەسیی زیندانی ناوەندیی ورمێدا و لە ڕێگای هەڵدانی حەبەوە هەوڵی خۆکوشتنی دابوو، بەڵام لەبەر ئەوەی درەنگ گەیەنرایە نەخۆشخانە گیانی لە دەست دا.

• کوشتنی هاووڵاتیان

ـ کاوه گەوێڵی، خەڵکی سنە، ڕۆژی ٣ی بەفرانبار (٢٤ی دیسامبەری ٢٠٢٣) لە گەڕەکی ٢٥ی ئەم شارە بە دەسڕێژی هێزە ئینتیزامییەکان کوژرا.

• تەقینەوەی مین

ڕۆژی ٢٠ی بەفرانبار (١٠ی ژانڤییە) تەقینەوەی مینێکی پاشماوەی شەڕی ئێران و ئێراق لە شاری مێهرانی پارێزگای ئیلام بووە هۆی کوژرانی کەسێک و برینداربوونی ٣ کەسی تر. هەموو ئەم هاووڵاتیانە خەڵکی ئەفغانستان بوون.

• دەستبەسەرکردن

ـ لانیکەم ٤٥ هاووڵاتی و چالاکی کورد لە شارە جیاوازەکانی پارێزگاکانی ئازەربایجانی ڕۆژئاوا، کوردستان، کرماشان و ئیلام بە تۆمەتی سیاسی لە لایەن هێزە ئەمنییەکانەوە دەستبەسەر کراون. ئەگەرچی هەندێ لەم دەستبەسەرکراوانە بە دانانی کەفالەت یان بارمتە بە شێوەی کاتی ئازاد کراون، بەڵام ئەوانی دیکە هێشتا لە دەستبەسەرگە یان زینداندان و لەسەر چارەنووسی هەندێکیشیان هیچ زانیارییەک لە بەردەستدا نییە. ١٤ کەسیش بە مەبەستی جێبەجێکردنی سزای بەندکران دەستبەسەر و ڕەوانەی زیندان کراون.

• سەپاندنی سزا

ـ داوای سەرلەنوێ دادگاییکردنەوەی ٤ ئەندامی کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتکێشانی کوردستان بە ناوەکانی پژمان فاتیحی، موحسین مەزڵووم، محەممەد فەرامەرزی و وەفا ئازەربار لە لایەن دیوانی باڵای ئێرانەوە ڕەت کرایەوە. هەروەها سزای لەسێدارەدانی ڕەزا ڕەسایی، هاووڵاتیی کوردی یارسان و لە دەستبەسەرکراوانی سەرهەڵدانی ژن، ژیان، ئازادی، لە لایەن دیوانی باڵاوە پەسەند کرا و نێردرایە بەردەم بەشی جێبەجێکردنی سزاکانی دادگای کەیفەریی کرماشان.

ئەم کەسانە دوای گوشار و ئەشکەنجەدانی زۆر لە کاتی دەستبەسەربووندا و لە ڕەوتێکی دادوەریی نادادپەروەرانەدا سزای لەسێدارەدانیان بەسەردا سەپا. تۆمەتی پژمان فاتیحی، موحسین مەزڵووم، محەممەد فەرامەرزی و وەفا ئازەربار «سیخوڕی بۆ ئیسراییل» و تۆمەتی ڕەزا ڕەساییش «بەڕێوەبردن و ئەنجامدانی کوشتنی بەئەنقەست»ی نادر بایرامی، سەرۆکی دەزگای ئیتلاعاتی سوپای پاسدارانی سەحنە، ڕاگەیەنراوە.

ـ سزای ٧٤ قامچیی ڕوئیا حیشمەتی، ژنە هاووڵاتییەکی خەڵکی سنە و چالاکی دژ بە حیجابی زۆرەملێ، جێبەجێ کرا. ئەم هاووڵاتییە دوای بڵاوکردنەوەی وێنەیەکی خۆی بەبێ حیجابی زۆرەملێ لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا، دەستبەسەر کرابوو و لە دادگادا بە تۆمەتی «بانگەشەی دژ بە حکومەت»، «هاتوچۆکردن لە شوێنی گشتیدا بەبێ حیجابی شەرعی»، «بریندارکردنی داوێنپاکیی گشتی»، «بەرهەمهێنانی ناوەرۆکی خراپ و موبتەزەل» و «هاندانی خەڵک بۆ خراپەکاری» سزای ٧٤ قامچیی بەسەردا سەپابوو.

ـ هاووڵاتییەکی خەڵکی سنە بە ناوی سەنعان نەورۆزی بە تۆمەتی «بڵاوکردنەوەی بەڵگەی نهێنی» سزای ٨ مانگ بەندکرانی بەسەردا سەپا.

• مانگرتنی بەندکراوان

ـ محەممەد خودکام، زیندانیی تۆمەتبار بە «گواستنەوە و هەڵگرتنی مادەی هۆشبەر» لە ڕۆژی ٢ی بەفرانبارەوە (٢٣ی دیسامبەری ٢٠٢٣) وەک ناڕەزایەتییەک لە ئاست دەرکردنی سزای قورسی بەندکران و سزای پارەدا لە زیندانی بۆکان مانی لە خواردن گرتووە، ئەم بەندکراوە لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا دوو جار لەسەر خۆ چووە و گوازراوەتەوە بۆ نەخۆشخانەکەی زیندان. بەڵام ئامادە نەبووە کۆتایی بە مانگرتنەکەی بهێنێت.

داواکاریی ئەم هاوووڵاتییە بەڕێوەبردنی دادگایەکی دادپەروەرانەیە، بەڵام بەرپرسانی زیندانی و دادگای بۆکان تا ئێستا ئامادە نەبوون هیچ هەنگاوێک بۆ جێبەجێکردنی دئەو اواکارییە هەڵبگرن. محەممەد خودکام لە ڕۆژی ٣ی بەفرانبارەوە (٢٤ی دیسامبەری ٢٠٢٣) بە فەرمانی بەرپرسانی زیندان ڕەوانەی ژووری تاکەکەسی کراوە و دیداری بنەماڵەیشی لێ قەدەغە کراوە.

• هێرشی مووشەکیی سوپای پاسداران بۆ سەر هەرێمی کوردستان

ـ لە هێرشی مووشەکیی ڕۆژی ٢٧ی بەفرانباری سوپای پاسدارانی شۆڕشی ئیسلامیی ئێراندا بۆ سەر ماڵێک لە نزیک شاری هەولێری هەرێمی کوردستان، پێشڕەو دزەیی، بازرگانی کورد و منداڵە ١١ مانگانەکەی، ژینا دزەیی، ژنێکی خەڵکی فیلیپین کە لە ماڵەکەیدا کاری دەکرد و کەرەم میخاییل، بازرگانێکی مەسیحیی ئێراقی-بریتانیایی کە میوانی ئەو بنەماڵەیە بوو، گیانیان لە دەست دا. لە ئەنجامی ئەم هێرشەدا ١٦ کەسیش بریندار بوون.

ـ لە کۆمەڵە هێرشێکی هاوشێوە لە نێوان کۆماری ئیسلامیی ئێران و کۆماری ئیسلامیی پاکستانیشدا، ژمارەیەک هاووڵاتیی بەلووچ کە منداڵیشیان تێدا بوو، لە هەردوو بەری سنووری ئەو دوو وڵاتەدا کوژران.

کۆڵبەران

لەسێدارەدان

ژنکوشتن

دەستبەسەرکردنەکان

سزاکان